Читать книгу Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego - Группа авторов - Страница 32

Wyspy Langerhansa stanowią wewnątrzwydzielniczą część trzustki. Są zbudowane z czterech typów komórek: alfa, beta, D i PP. Komórki alfa wydzielają glukagon, komórki beta–insulinę, komórki D – somatostatynę, komórki PP zaś – polipeptyd PP.

Glukagon

Glukagon zwiększa wytwarzanie glukozy przez wątrobę, zarówno na drodze aktywacji glikogenolizy, jak i glukoneogenezy. W następstwie silnie podnosi stężenie glukozy we krwi. Działa też na tkankę tłuszczową, gdzie aktywuje lipolizę, i zwiększa stężenie wolnych kwasów tłuszczowych we krwi.

Wysiłek o umiarkowanej intensywności zwiększa stopniowo stężenie glukagonu we krwi. Również wysiłki o obciążeniu maksymalnym i supramaksymalnym zwiększają stężenie tego hormonu. Za wzrost sekrecji glukagonu w czasie wysiłku jest odpowiedzialny wzrost napięcia adrenergicznego układu nerwowego oraz rozwijająca się hipoglikemia. Trening zmniejsza wysiłkowy przyrost stężenia glukagonu. Jest to następstwo zarówno mniejszej aktywacji układu adrenergicznego, jak i spowolnienia rozwoju hipoglikemii.

Zwiększone stężenie glukagonu w czasie wysiłków długotrwałych jest korzystne. Hormon ten przyczynia się do zwiększenia dostawy glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych do mięśni. Znaczenie wzrostu stężenia glukagonu we krwi w czasie wysiłków o dużej intensywności jest niejasne. Hormon ten zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego. Wzrost jego wydzielania może się zatem przyczyniać do wzrostu objętości wyrzutowej serca.

Uwaga! Glukagon nie działa na mięśnie szkieletowe, ponieważ miocyty szkieletowe nie posiadają receptorów glukagonowych.

Insulina

Insulina wywiera rozległe działanie anaboliczne, a mianowicie:

● Zwiększa transport glukozy niemal do wszystkich komórek ustroju z wyjątkiem ośrodkowego układu nerwowego, błony śluzowej przewodu pokarmowego, kanalików nerkowych i komórek beta wysp trzustki. Wpływ ten wywiera przez zwiększenie liczby i aktywności glukotransporterów (w mięśniach i tkance tłuszczowej glukotransportera o nazwie GLUT-4). W następstwie obniża stężenie glukozy we krwi.

● Zmniejsza wytwarzanie glukozy w wątrobie, zarówno przez hamowanie glikogenolizy, jak i glukoneogenezy. Zwiększa też glikogenogenezę (syntezę glikogenu) w wątrobie i mięśniach.

● Hamuje rozkład białek (proteolizę) i stymuluje syntezę białek.

● Hamuje hydrolizę triacylogliceroli (lipolizę) i zwiększa syntezę tłuszczu (lipogenezę). W następstwie obniża stężenie wolnych kwasów tłuszczowych we krwi.

Wysiłek o umiarkowanej intensywności obniża stopniowo stężenie insuliny we krwi. Spadek ten rozpoczyna się już we wczesnym okresie wysiłku. Stężenie insuliny we krwi obniża się również w czasie wysiłków submaksymalnych, maksymalnych i siłowych. Jest zatem odpowiedzią stałą. Przyjmuje się, że spadek wydzielania insuliny jest powodowany przez wzrost napięcia układu nerwowego współczulnego i stężenia amin katecholowych we krwi. Zmniejszenie stężenia insuliny we krwi w czasie wysiłku jest reakcją korzystną z punktu widzenia potrzeb energetycznych pracujących mięśni. Nie zmniejsza to bowiem transportu glukozy do pracujących mięśni, gdyż proces ten jest aktywowany przez samą czynność skurczową. Zmniejsza się natomiast transport glukozy do mięśni niepracujących w tym samym czasie, co sprzyja oszczędzaniu tego cukru. Obniżenie stężenia insuliny w czasie wysiłku zmniejsza hamujący wpływ tego hormonu na wytwarzanie glukozy w wątrobie, lipolizę i proteolizę, co ułatwia mobilizację substratów energetycznych i ich dostawę do mięśni.

Trening zmniejsza spoczynkowe stężenie insuliny i według niektórych danych zmniejsza jego spadek w czasie wysiłku. Istnieje zgodność poglądów co do tego, że trening zwiększa wrażliwość mięśni na działanie insuliny. Wzrost ten następuje wcześnie po rozpoczęciu treningu. Zanika jednak w kilka dni po jego zaprzestaniu. Natomiast ekscentryczne skurcze mięśni zmniejszają insulinowrażliwość tych mięśni. Wiąże się to z uszkodzeniami komórek mięśni biorących udział w tego typu aktywności skurczowej.