Читать книгу Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego - Группа авторов - Страница 39

Układ krążenia składa się z serca oraz naczyń krwionośnych tętniczych, żylnych i limfatycznych. Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków: prawego i lewego oraz z dwóch komór: prawej i lewej (ryc. 1.17). Krew żylna z całego ustroju (z wyjątkiem serca) dociera do prawego przedsionka żyłą główną górną oraz żyłą główną dolną. Krew żylna z serca dociera do prawego przedsionka, głównie zatoką wieńcową. Krew żylna jest zubożona w tlen, a wzbogacona w dwutlenek węgla. Ma barwę śliwkową. Z prawego przedsionka krew przepływa do prawej komory, skąd jest pompowana do tętnicy płucnej. W naczyniach włosowatych płucnych oplatających pęcherzyki płucne krew pobiera z powietrza pęcherzykowego tlen i oddaje do tegoż powietrza dwutlenek węgla. W wyniku tej wymiany gazów krew żylna staje się krwią tętniczą. Krew tętnicza jest bogata w tlen i zubożona w dwutlenek węgla. Ma barwę żywoczerwoną. Z płuc krew tętnicza dociera czterema żyłami płucnymi do lewego przedsionka, a stąd do lewej komory. Lewa komora pompuje krew do aorty, skąd za pośrednictwem coraz mniejszych odgałęzień tętniczych dociera ona do wszystkich tkanek ustroju. Naczynia tętnicze kończą się siecią naczyń włosowatych tętniczych, te zaś przechodzą w naczynia włosowate żylne. Naczynia włosowate są jedynym miejscem wymiany odżywczej pomiędzy krwią a sąsiadującymi komórkami. Z naczynia włosowatego tętniczego do przestrzeni międzykomórkowej (i dalej do komórek) przechodzą tlen, substraty odżywcze, hormony, jony i inne związki. Z kolei z komórek krew odbiera dwutlenek węgla, produkty przemiany materii oraz inne wytworzone w nich związki. Ciągła wymiana pomiędzy krwią w naczyniach włosowatych a środowiskiem pozanaczyniowym jest niezbędna do utrzymania komórek przy życiu.

Rycina 1.17.

Budowa serca. Strzałki wskazują kierunek przepływu krwi w jamach serca. Strzałki czarne – krew żylna, strzałki białe – krew tętnicza.

Każda z komór ma objętość ok. 140 ml. Objętości komór są równe. W spoczynku, w czasie jednego skurczu komora wyrzuca do odpowiedniego naczynia ok. 80 ml krwi znajdującej się w komorze, a objętość tę nazywamy objętością wyrzutową. Częstość skurczów w spoczynku wynosi ok. 70 na minutę. Oznacza to, że w ciągu jednej minuty komora pompuje ok. 5,5 l krwi. Objętość tę nazywamy objętością minutową. Obliczamy ją, mnożąc objętość wyrzutową przez częstość skurczów serca. Dodać tu należy, że objętość krwi u człowieka wynosi ok. 5,5 l (ok. 8% masy ciała). Serce jest unerwione przez układ nerwowy współczulny i układ nerwowy przywspółczulny. Układ współczulny zwiększa częstość skurczów i siłę skurczu serca. Układ przywspółczulny zmniejsza częstość skurczów serca i siłę skurczu przedsionków. Nie wpływa na siłę skurczu komór.