Читать книгу Choroby nerek. Kompendium - Группа авторов - Страница 12

Prowadząc diagnostykę różnicową przewlekłej choroby nerek, warto pamiętać, że w nefrologii – podobnie jak w innych dziedzinach medycyny – występują choroby o podłożu genetycznym. O genetycznym podłożu choroby mogą świadczyć dodatnie wywiady rodzinne, kompozycja kilku objawów – także pozanerkowych, nietypowy wiek wystąpienia choroby, jej nietypowy przebieg lub brak adekwatnej odpowiedzi na leczenie (np. w idiopatycznym zespole nerczycowym).

Niektóre choroby nerek o podłożu genetycznym można rozpoznać na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego, badań radiologicznych oraz laboratoryjnych. W takich przypadkach badania genetyczne mają znaczenie drugorzędne i mogą potwierdzić postawione rozpoznanie.

Są jednak choroby nerek o podłożu genetycznym, w przypadku których badanie genetyczne DNA chorego jest podstawą rozpoznania. Jeśli rozważane jest badanie genetyczne DNA i biopsja nerki, warto najpierw wykonać badanie genetyczne, które pozwoli uniknąć ryzyka powikłań związanego z badaniem inwazyjnym, jakim jest biopsja.

Badania genetyczne są coraz bardziej powszechne, a ich koszt systematycznie się zmniejsza. Problemem pozostaje interpretacja wyników. Konieczna jest wiedza ekspercka, dlatego warto korzystać z doświadczenia specjalistów genetyki klinicznej, którzy mogą pomóc dobrać rodzaj badania DNA oraz zinterpretować jego wyniki.

Genetyczne choroby nerek można podzielić na choroby rozpoznawane w dzieciństwie i w wieku dorosłym. W przypadku pierwszych większe doświadczenie w ich rozpoznawaniu i leczeniu mają pediatrzy. Niektóre choroby nerek o podłożu genetycznym można rozpoznać już w dzieciństwie, ale właściwy problem zaczyna się dopiero w wieku dorosłym wraz z upośledzeniem czynności wydalniczej (np. dziedziczone w sposób autosomalnie dominujący wielotorbielowate zwyrodnienie nerek).

Część chorób genetycznych nerek występuje na tyle często, że każdy lekarz może mieć do czynienia z pacjentem z taką chorobą. Warto więc, aby każdy lekarz zdobył podstawową wiedzę na ich temat. Jednak ze względu na to, że większość genetycznie uwarunkowanych chorób nerek występuje rzadko, doświadczenie mają pojedyncze ośrodki badawczo-kliniczne. Dlatego jeśli podejrzewa się taką chorobę, warto skorzystać z wiedzy pracujących w nich specjalistów.

Podocytopatie – przykład zastosowania badań genetycznych w nefrologii

Przykładem rzadkich genetycznych chorób nerek są dziedziczne podocytopatie. Mutacje odpowiedzialne za ich wystąpienie poznano już w ponad 40 genach. Mutacje w niektórych genach występują tylko w pojedynczych rodzinach na świecie.

Większość tych podocytopatii dziedziczy się w sposób autosomalnie recesywny. Objawiają się w wieku dziecięcym jako idiopatyczny zespół nerczycowy: nieliczne objawiają się po raz pierwszy w wieku dorosłym [1]. Charakteryzują się one wolniejszym postępem przewlekłej choroby nerek oraz częstszym autosomalnie dominującym sposobem dziedziczenia niż te rozpoznawanie w wieku dziecięcym.

Najczęściej przyczyną dziedzicznej podocytopatii są mutacje w genach NPHS1 (nefryna), NPHS2 (podocyna), LAMB2 (laminina) i WT1 [2]. W im młodszym wieku u pacjenta wystąpi idiopatyczny zespół nerczycowy, tym większe jest prawdopodobieństwo, że jego przyczyną jest dziedziczna podocytopatia. Na przykład mutacje w genach NPHS1, NPHS2, LAMB2 i WT1 odpowiedzialne są za: 69–85% przypadków idiopatycznego zespołu nerczycowego występującego w pierwszych trzech m.ż., 50–66% przypadków zespołu występującego w 4.–12. m.ż., 25% przypadków – w 1.–6. r.ż., 18% przypadków – w 7.–12. r.ż. i tylko 11% przypadków – w 13.–18. r.ż. [3,4].

Najczęściej występujące genetycznie uwarunkowane choroby nerek

Najczęściej występującymi chorobami genetycznymi nerek, które powinien rozpoznać każdy lekarz, są:

• wielotorbielowate zwyrodnienie nerek dziedziczone w sposób autosomalnie dominujący,

• rodzinna hematuria,

• cewkowo-śródmiąższowa choroba nerek dziedziczona autosomalnie dominująco.

Podsumowanie

• Opierając się na badaniu podmiotowym, przedmiotowym, badaniach obrazowych i dodatkowych, w diagnostyce różnicowej przyczyn przewlekłej choroby nerek warto zawsze wziąć pod uwagę chorobę genetyczną.

• O chorobie genetycznej mogą świadczyć dodatnie wywiady rodzinne, kompozycja kilku objawów, nietypowy wiek wystąpienia choroby i jej przebieg lub brak oczekiwanej odpowiedzi na leczenie.

• W przypadku podejrzenia choroby genetycznej nerek należy rozważyć wykonanie badania genetycznego DNA i skonsultować taką możliwość ze specjalistą z dziedziny genetyki klinicznej.

• Badanie genetyczne DNA należy wykonać jako pierwsze, jeżeli można w ten sposób rozpoznać chorobę genetyczną nerek i uniknąć ryzyka związanego z biopsją nerki.

Piśmiennictwo

1. Boyer O, Dorval G, Servais A. Hereditary podocytopathies in adults: the next generation. Kidney Dis (Basel) 2017; 3: 50–6.

2. Noone DG i wsp. Idiopathic nephrotic syndrome in children. Lancet 2018; 392: 61–74.

3. Sadowski CE i wsp. A single-gene cause in 29.5% of cases of steroid-resistant nephrotic syndrome. J  M Soc Nephrol 2015; 26: 1279–89.

4. Hinkes BG i wsp. Nephrotic syndrome in the first year of life: two thirds of cases are caused by mutations in 4 genes (NPHS1, NPHS2, WT1, and LAMB2). Pediatrics 2007; 119: e907–19.