Читать книгу Пўртанали уммонда сузар ҳаёт қайиғи (ИККИНЧИ КИТОБ) - - Страница 7

Биринчи қисм
ИККИНЧИ ТУҒИЛИШ
“Спорт журналисти”

Оглавление

Русларда “Кемадан тушди-ю, зиёфатга дуч келди”, деган мазмунда мақол бор. Камина ҳам адабий ходим лавозимига тасдиқ этилдим-у, зиёфатга эмас, қийин бир тадбирга рўпара бўлдим. Футболчи болаларнинг “Чарм тўп” мусобақалари ҳақидаги низомни тайёрлашда иштирок этганимда, бу мусобақаларни ўтқазишда иштирок этиш ва газетада ёритиш зиммамга тушишини ўйлаб ҳам кўрмаган эдим. Эркин Хўжаев кўпроқ таҳририят ишлари билан банд эдилар. Югур-етим каминага юклатилди.

“Чарм тўп” клуби президентлигига кўп футболчиларнинг устози Исҳоқ Тошмуҳамедов тайинландилар. Бу киши Герман Титов номидаги спорт мактаб-интернатида хизмат қилардилар. Зилзила туфайли Республика комсомоли марказқўми ҳам бошқа жойга кўчиб ўтди. Ходимлар тор хоналарга тиқилишган, бири телефонда бақириб гаплашади, бири машинка чиқиллатади, бири кичик даврада мажлис ўтказади… Хуллас, қайнар хумчага ўхшаб қолган. “Чарм тўп” мусобақаси биринчи марта ўтказилаётгани учун ташкилий ишларда етишмовчиликлар кўп, уни ҳал қилиш учун эса кунига ҳатто икки мартадан мажлис чақириларди. Дастлаб, тадбирни кейинги йилга қолдириш ёки бошқа шаҳарга кўчириш ҳақида таклифлар ҳам бўлди. Лекин юқори идора бунга ижозат бермади. Болалар футбол мусобақасини юқори савияда ўтқазиш аҳолига руҳан мадад бўлади, деган қарорга келдилар. Бу менга 1941 йил 7 ноябрда Москва Қизил майдонида ўтқазилган ҳарбий парадни эслатди. Ўшанда ҳам параддан мақсад халқ руҳини кўтариш эди.

Тадбирни юқори савияда ўтқазиш осон эмасди. Аввало, икки юздан зиёд ёш футболчилар ва уларнинг устозларини жойлаштириш, уларни уч маҳал овқатлантириш лозим эди. Футболчиларни стадионларга олиб бориш учун автобуслар талаб этиларди. Зилзилага қадар белгиланган тадбир режасига кўра, ёш футболчилар ҳар куни шаҳарни сайр қилишлари, турли музей ва шу каби жойларга боришлари керак эди. Зилзила бу режани йўққа чиқарди. Футболчилар ва уларнинг устозлари Кўкча дарвозасидаги мактаб-интернатга жойлаштирилди. Автобуслар билан ҳам таъминланди. Тажрибали ҳакамлар жалб қилинди. У дамларда ҳакамларнинг энг юқори мартабаси “Халқаро тоифадаги ҳакам” – Ўзбекистонда йўқ эди. Биттагина “Бутуниттифоқ тоифасидаги ҳакам” бор эди, лекин Белозёров олий лига ўйинларини бошқармасди. Пастроқ даражадаги ўйинларга жалб қилинарди. “Республика тоифасидаги ҳакам”лар орасида ҳам ўзбеклар кам эди. Буларни эслашимдан мақсад, бугун дунё миқёсидаги ўйинларни бошқараётган ҳакамларимиз, хусусан, Равшан Эрматов билан бениҳоя фахрланишимиз лозимлигини таъкид этмоқчиман, холос. Нима учун у дамларда ўзбеклардан юқори мартабали ҳакамлар йўқ эди? Мос-кваликлар ишонмас эдиларми? Эҳтимол шундайдир, лекин мен буни камситиш ўрнида қабул қилардим. Бундай ҳол фақат футболда эмас, спортнинг бошқа соҳаларида ҳам шундай эди. Жаҳон чемпиони боксчи Руфат Рисқиевнинг СССР терма командасидан жой олиши осон бўлмаган. “Пахтакор” футболчиси Биродар Абдураимовнинг маҳорати киевлик Блохиндан кам эмасди, лекин уни терма командага қўшишмаган. Мен бугун Мессининг майдондаги ҳаракатларини кузата туриб, Биродар Абдураимовнинг ўйинларини эслайман. Ўйин услуби, маҳорат даражаси жуда ўхшаш. Абдураимовни ҳарбий хизматга чақириш баҳонасида Марказий армия спорт жамоасига (ЦСКА) олишди. “Пахтакор”дан кетиши афсусли бўлса-да, Москвадаги эътиборли командада ўйнашидан фахрландик. Аммо, унга командадан жой беришмади. Захирада ўйнаб қайтди, икки йиллик умри бекорга совурилди. Эҳтимол, унинг “шохини синдириш” учун атайин шундай қилингандир? Буниси бандага қоронғи, Худога маълум.

Болалар мусобақаларини бошлашгач, газета саҳифаларини мақолалар билан тўлдириш менга топширилди. “Нималарни ёзай? Қандай ёзай?” деган саволимга Суроб ака ҳам, Эркин ака ҳам елка қисиб қўйишди. Улар атайин шундай қилишмади, биринчи марта ўтказилаётган тадбирни қандай ёритишни улар ҳам аниқ билишмасди. Ўзбекистонда у йиллари спорт журналистикаси жуда заиф аҳволда эди. Спорт газетасининг ходимлари асосан рус журналистлари эди. Газета рус тилида тайёрланиб, “Физкультурник Узбекистана” номи билан нашр қилинар, икки таржимон хизмати билан “Ўзбекистон физкультурачиси”га айланарди. Футбол шархловчиси Назарянц ўйинларга қандай баҳо берса, шундай қабул қилинарди. У Ўзбекистонда “шарҳловчилар қироли” эди. Москвадаги “Советский спорт” газетасига “Ўзбекистон қироли”нинг тиши ўтмасди. Нари борса, “Пахтакор”нинг ўйини ҳақида уч-тўрт сатрдан иборат кичик хабари чиқарди.

Шундай муҳитда камина спорт журналистикасига кириб келишим ва ўзимни кўрсатишим керак эди. Бу ишда болаларга ҳикоялар ёзиб юрганим қўл келди. Ўйинлар ҳақида қуруқ хабарлар беришнинг қизиғи йўқ эди. Мен воқеабанд лавҳалар ёзиш услубини танладим. Масалан, ҳимоячининг ўйиндан чиқариб юборилиши мен учун қизиқарли мавзу бўлди. Хабар ичида “Қўқон командасининг ҳимоячиси қўполлиги учун ўйиндан чиқарилди”, деган сатрлар билан чекланмай, бу воқеани алоҳида лавҳага олиб кириб, “Ҳимоячи нега ўйнамади?” деб сарлавҳа қўйдим. Шу каби ўнга яқин лавҳаларни ёзиб, фотосуратчимиз Равил Албеков суратларини танлаб, бўлим мудирига топширдим. Эркин ака “ҳаммаси яхши”, деб муҳаррир хонасига кириб кетдилар. Мен лавҳалардан кераклисини танлаб олишар деб эдим. Бундай мусобақа биринчи марта ўтказилаётганини назарда тутиб, газетанинг тўрттала саҳифасини футболга ажратишга қарор қилишибди. Адабий ходим синовидан ўтганимдан, таҳририят ишончини оқлаганимдан ғоят қувондим. Қувончнинг фақат ўзимга маълум яна бир томони – қалам ҳақи эди. Газетанинг барча саҳифаларини эгалласам, юз сўм атрофида гонорар олардим. Таҳририятдаги дастлабки қиш ва баҳорни акамнинг эски пиджакларида ўтказгандим, кузга яқин янги пиджак сотиб олишни кўнглимга тугиб қўйдим. Лекин бу насиб қилмаган экан. Бир иш билан масъул котиб хонасига кириб, ёйиб қўйилган газета саҳифаларига кўзим тушди. Ажабки, муаллиф сифатида мен эмас, бошқа кишининг номи ёзилибди. Ҳамид ака кириб келиб, таажжубимни сездилар-да, индамасам ҳам, ўзлари изоҳ бердилар:

– Сизга айтишга улгурмовдим, Равил акангиз кўндилар, Наримон аканинг уйлари бузилиб кетди, янги уйларига ёрдам бўлсин, деб шу маслаҳатга келдик. Йўқ десангиз, ҳозир ўзгартираман.

Нега йўқ дер эканман! Наримон Орифжонов “Гулхан” журналидамасъул котиб эдилар. Биз каби ёшларга ғоят ғамхўр эдилар. Янги қураётган уйларига деярли ҳар якшанбада ҳашарга борардик. Тошкент ғарбидаги “Октябрь массиви”, “Бешқайрағоч” деган жойлар аввал колхоз боғлари эди. Зилзиладан сўнг бу боғлар уйи бузилган маҳаллаларга бўлиб берилди. У дамларда ўзбеклар кўп қаватли уйларда яшашни исташмасди. Қийналиб бўлса ҳам уч-тўрт сўтих ерда бошпана қуриб олишга тиришардилар. Наримон ака ҳам шулардан бири эди. Айтишим жоизки, зилзила баҳонасида марказдаги ўзбеклар шаҳар четига чиқарилди. Кўп уйлар зилзиладан шикаст топмаган бўлса ҳам, янги лойиҳада кўрсатилган кўп қаватли уйлар қуриш мақсадида бузилди.

Ўша йили Наримон аканинг бир ишларидан аввал таажжубланиб, ке-йин доноликларига қойил қолганман. У киши маҳалла раиси эканлар. Уйлар бузилиб, кўч-кўч бошлангач, биринчи навбатда маҳалла гузарига жой ажратиб, тобут ва дошқозонларни олиб келибдилар. Саёз фикрланса, янги маҳаллага тобутни олиб келиб қўйиш кўнгилга сал ғашлик солади. Аслида эса, маҳалла учун зарур нарсалардан бири айнан шу тобут ҳисобланади. Янги маҳалла қурилиб битгунига қадар ҳеч ким вафот этмайди, деб ким кафолат беради? Қадимдан ота-боболаримизнинг ибратли одатлари бўлган янги маҳалла ёки қишлоқ барпо этилишига киришишда дастлаб новвойхона, ҳожатхона ва тобутхона қуриб, кейин уй қурилишларига киришишган. Тоғам вафот этганларида суриштирсам, қарийб юз хонадон яшайдиган беш қаватли уйда маҳалла гузари йўқ экан. Қўшни маҳаллага бориб суриштирсак, битта эски лиқиллаб турган тобутлари бор экан. Бу ҳам бошқа маҳаллага берилмас экан. Ўзим яшайдиган маҳаллага шошқич равишда келиб, “Москвич”имнинг томига тобутни қўйиб олиб борган эдим…

Пўртанали уммонда сузар ҳаёт қайиғи (ИККИНЧИ КИТОБ)

Подняться наверх