Читать книгу Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда - Васіль Герасімчык - Страница 17

У ліпені 1860 года Канстанцін Каліноўскі скончыў IV курс юрыдычнага факультэта разраду камеральных навук і вырашыў уладкавацца на працу ў якую-небудзь вайскова-навучальную ўстанову. Паколькі ён яшчэ не абараніў дысертацыю на ступень кандыдата, то не быў яшчэ зацверджаны ў гэтай ступені. Таму Канстанцін звярнуўся за пасведчаннем аб заканчэнні курса навук, які і атрымаў 28 ліпеня.[193] Прычым, у адрозненне ад папярэдніх курсаў, ён меў адзнаку “выдатна” па ўсіх асноўных прадметах (дзяржаўнае права Расійскай імперыі, дзяржаўнае права еўрапейскіх дзяржаў, законы дзяржаўнага добраўпарадкавання і добрапрыстойнасці, законы аб фінансах, палітычная эканомія, статыстыка, тэхналогія і сельская гаспадарка).

Каліноўскі шукае магчымасць працаўладкавацца і адначасова займаецца напісаннем дысертацыі, нават назва якой да гэтага часу застаецца невядомай. Якія пытанні турбавалі яго ў гэты час? Ён актыўна чытае, у тым ліку і часопіс “Современник”, у дадатку да якога “Современное обозрение” 20 верасня 1860 года з’явіўся артыкул Мікалая Дабралюбава. Рускі пісьменнік у ім наракаў на цяжкае становішча беларуса, які “нават пазбавіўся ўжывання чалавечых здольнасцей”.[194] Дабралюбаў таксама адзначаў, што “ва ўсялякім выпадку пытанне аб характарыстыцы беларусаў павінна хутка быць патлумачана працамі мясцовых пісьменнікаў”.[195] Магчыма, гэты заклік мог за жывое зачапіць і Каліноўскага, і іншых студэнтаў з Паўночна-Заходняга краю імперыі, і быў адной з гарачых тэм падчас таемных сустрэч.

13 снежня пецярбургская паліцыя ўстанавіла нагляд за кватэрай сяброў Каліноўскага – Э. Юндзіла і Э. Вярыгі па Ліцейным праспекце, 13, дзе збіраліся студэнты Пецярбургскага ўніверсітэта і медыка-хірургічнай акадэміі. Канстанцін застаўся па-за ўвагай жандараў, займаючыся напісаннем дысертацыі.

Нарэшце 21 студзеня 1861 года Каліноўскі пасля здачы іспытаў і абароны дысертацыі быў зацверджаны ў вучонай ступені кандыдата.

Да гэтага часу розныя студэнцкія таварыствы, якія складаліся з ураджэнцаў зямель былой Рэчы Паспалітай, былі аб’яднаны ў тры накірункі (“партыі”): “белыя”, “умераныя” і “чырвоныя”. Да “белых” належалі, у пераважнай большасці, заможныя студэнты з Царства Польскага, якія выступалі за атрыманне ведаў па спецыяльных навуках, неабходных у грамадскім жыцці, і далейшае іх выкарыстанне на карысць краю. За згоду прыняць зацверджаныя расійскім урадам новыя ўніверсітэцкія правілы, запісаныя ў студэнцкіх заліковых кніжках (матрыкулах), гэтых студэнтаў абразліва сталі называць матрыкулістамі.[196] “Умераныя”, не адмаўляючы рэвалюцыю, лічылі яе крайняй мерай і разлічвалі на з’яўленне ў імперыі зручнага моманту, сугучнага з агульнаеўрапейскімі падзеямі, якім можна будзе скарыстацца праз дэманстрацыі і маніфестацыі, каб узняць пытанне пра самастойнасць Рэчы Паспалітай. Партыя “чырвоных”, прадстаўнікі якой называлі сябе “лібераламі і рэвалюцыянерамі, адрознівалася тым, што члены яе хадзілі ў падраных сурдутах і ботах, а замест гальштукаў на шыі насілі рушнікі. Гэтая партыя складала большасць грамадства, і да яе належалі студэнты Стэткевіч, Чарноцкі і многія іншыя, асабліва ж рэзка выступаў Каліноўскі”.[197] “Чырвоныя” сімпатызавалі рускім лібералам, абіралі працу сельскімі пісарчукамі і накіроўвалі сваю дзейнасць на ажыццяўленне “кулачнай” рэвалюцыі як сацыяльнага перавароту для карысці сялян “не ў імя нацыянальнасці, а для паляпшэння іх быту”.[198]

8 лютага ў Пецярбургскім універсітэце адбываецца дэманстрацыя студэнтаў у сувязі з адменай прамовы М. Кастамарава. Ці ўдзельнічаў у гэтай падзеі Каліноўскі, на жаль, звестак не маецца. Паколькі ён быў у ліку найбольш актыўных праціўнікаў увядзення новых універсітэцкіх правіл, якія парушалі ранейшыя ўніверсітэцкія свабоды, – гэта магчыма.

14 лютага К. Каліноўскі разлічваецца з універсітэцкай бібліятэкай і інспектарам, аб чым атрымаў даведку, а 17 лютага яму быў выдадзены дыплом за № 361 аб заканчэнні ўніверсітэта за подпісам рэктара Пятра Аляксандравіча Плятнёва. Канстанціну Каліноўскаму надаваўся чын дзясятага класа і права лічыцца ў першым разрадзе чыноўнікам на цывільнай службе, а пры паступленні на вайсковую службу права на ўзвядзенне ў афіцэры пасля выслугі трох месяцаў ва унтэр-афіцэрскім званні.[199] Арыгінал дыплома каштаваў 6 рублёў. Цяпер для Каліноўскага адкрываліся вялікія перспектывы, магчымасць нарэшце пачаць новую старонку свайго жыцця.

У гэты час у сталіцы імперыі распаўсюджваюцца чуткі пра расстрэл дэманстрацыі 15 лютага ў Варшаве, у выніку чаго былі забіты 5 чалавек. А 19 лютага імператар Аляксандр ІІ падпісаў маніфест аб адмене прыгоннага права.