Читать книгу Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда - Васіль Герасімчык - Страница 5

На 1845 год маёнтак складаўся з карчмы, вадзянога млына, двух фальваркаў і дзвюх вёсак, пры якіх мелася 111 валок і 27 моргаў зямлі (каля 2210 дзесяцін), і налічвалася 172 душы мужчынскага ды столькі ж жаночага полу.[51] Цэнтр гэтых уладанняў размяшчаўся на поўдзень ад вёскі Мастаўляны пасярод палёў і лясоў, побач з ракою Свіслач. Згодна гісторыку Юзафу Марошаку, дадзеная мясцовасць першапачаткова называлася Крулёвы мост – ад пабудаванага побач яшчэ ў XVI стагоддзі шляха паміж вёскаю Волпа і Гарадком на рэчцы Супраслі.[52]

Да гаспадарскай сядзібы Каліноўскіх вяла асобная дарога, па якой таксама праходзіў тракт з Гарадка на Супраслі і Крынак у Ялоўку. На перакрыжаванні прытулілася старая ўніяцкая царква. Каліноўскія наведвалі службу не толькі ў Ялоўскім рымска-каталіцкім касцёле, але і ў Мастаўлянскай грэка-каталіцкай царкве і моцна сябравалі з сям’ёй святара Сымона Крукоўскага.[53] Менавіта ў Мастаўлянах былі ахрышчаны тры сыны Каліноўскія: Стэфан-Юзаф, Норберт і Фелікс-Ян. На хрышчэнні яшчэ дваіх Каліноўскіх – Конрада і Віктара-Атона – Сымон Крукоўскі прысутнічаў у Ялоўскім касцёле. Яго ж сын Канстанцін Крукоўскі разам з жонкай Петранеляй прысутнічалі 4 красавіка на паўторным хрышчэнні Вінцэнта Канстанціна Каліноўскага.[54] Хутчэй за ўсё менавіта ў яго гонар немаўля атрымала імя, якое затым выкарыстоўвалася ў паўсядзённым жыцці.[55]

Канстанцін Каліноўскі быў ахрышчаны ксяндзом Францішкам Каранеўскім у драўляным Ялоўскім парафіяльным касцёле Міхаіла Архангела, пабудаваным у 1747 годзе на сродкі старасты Казіміра Сапегі.[56]

Паабапал дарогі ў маёнтак Мастаўляны размясціўся стары сад, большую частку якога складалі ліпы і грабы, разбаўленыя плямінамі клёнаў, ясеняў, бяроз ды асін. Сам маёнтак з садам меў форму трапецыі, блізкай да прамавугольніка, які на захадзе абапіраўся на ўзгорак, а больш шырокім бокам злучаўся з лугам каля ракі. Побач са Свіслаччу мелася выкапаная сажалка, што напаўнялася яе вадою.

Сядзіба была пабудавана на мяжы сада і гаспадарчага двара, сярод пабудоў якога вылучаўся драўляны будынак фабрыкі. З вокнаў дома, абсаджанага белымі конскімі каштанамі, адкрываўся маляўнічы краявід ракі Свіслач.

Аднак сямейнае шчасце Каліноўскіх у Мастаўлянах было нядоўгім. Вялікай бядой для сям’і стала заўчасная смерць дзяцей, якія згасалі адзін за адным. Першымі сярод іх сталі Норберт і Юрый, якія, не пражыўшы і двух гадоў, памерлі ў 1830 і 1832 гадах. Вераніка нараджала дзяцей амаль штогод, сярод іх акрамя Канстанціна былі яшчэ Марыяна-Тэрэза (1836 г.н.), Уладзіслаў-Мечыслаў (1840 г.н.), Ануфры Баляслаў (1842 г.н.). Але 29 красавіка 1843 года, праз 10 дзён пасля апошніх родаў, 37-гадовая Вераніка Каліноўская памерла. Яе апошняя дачка Эва Разалія пражыла ўсяго 1 год і 1 дзень. Страта жонкі стала моцным ударам для Сымона, які цяпер павінен быў увесь час і сілы прысвяціць сям’і.

Дапамогу яму павінна была аказаць другая жонка – Ізабэла Лазарэвіч, якая была маладзейшая за мужа на 25 гадоў. Менш чым праз 15 месяцаў пасля смерці Веранікі, 11 ліпеня 1844 года ў Сымона і Ізабэлы нарадзілася першая дачка – Марыяна Іаана (па мужу Плаўская), нашчадкі якой і сёння жывуць у Камянецкім раёне, нават не ведаючы пра тое, што яны сваякі Канстанціна Каліноўскага. Пры гэтым немаўля было настолькі слабое, што гэта знайшло адлюстраванне ў метрычным запісе аб яе хрышчэнні.[57]

Пасля з’яўлення ў доме мачыхі адносіны бацькі з сынамі імкліва пагаршаліся, асабліва з Віктарам, які з 1841 года вучыўся ў Свіслацкай гімназіі, куды ў 1847 годзе паступіў і малодшы – Канстанцін.[58] Выхаваннем дзяцей ад першага шлюбу пэўны час актыўна займалася маці Сымона – Тэрэзія, якая жыла разам з сынам і яго сям’ёй.

Спадзяванні Сымона на тое, што мачыха здолее замяніць дзецям памерлую маці, не спраўдзіліся – тая была больш занята ўласнымі дзецьмі, якія з’яўляліся на свет кожны год: праз 10 месяцаў пасля Марыяны Іааны ў 1845 годзе нарадзілася Багуміла Пелагія, у 1846 годзе – Ядвіга, у 1847 – Ганна Клара. І, нарэшце, пасля пяці дачок у 1848 годзе нарадзіўся першы сын – Фелікс. Якраз у гэты час у Каліноўскіх з’яўляецца новы клопат – набыццё маёнтка ў Якушоўцы.