Читать книгу Сыналганнар – сынатмый - Гульназ Шайхи - Страница 3

Хәзерге техниканың алга киткән чорында кешене берни белән дә гаҗәпләндереп булмый. Дөньяның кайсы почмагын күрергә телисең, көнендә шунда барып җитәргә дә, кире әйләнеп кайтырга да мөмкин, акчаң булса, әлбәттә.

Ханты-Манси автономияле округының Түбән Варта шәһәре белән Казан арасы 2500 чакрым. 25 сентябрь көнне Татарстан Дәүләт Советы рәисе урынбасары Римма Ратникова җитәкчелегендәге рәсми делегация, шул араны махсус (чартер) рейста узып, кабат башкалабызга исән-имин кире кайтты. 5000 километрны самолётта узу җиңел булмаса да, Түбән Вартада алган уңай тәэсирләр барысын да оныттырды. Безнең бу калага баруның максаты – халкыбызның герой-шагыйре Муса Җәлилгә һәйкәл ачу. Ни өчен Себернең бу почмагында татар шагыйрен зурлыйлар? Мине менә шул кызыксындырды.

Түбән Вартаны өч буын шәһәре дип атыйлар. Бу – бик күпләр өчен яшьлек шәһәре. Аңа бүген – утыз биш яшь. Нефть һәм газ ятмалары табылгач, бу җиргә бәхет һәм байлык эзләп, Татарстан һәм Башкортстаннан бик күп татар егетләре агыла. Менә шул чорда яңа төзелә башлаган биш урамлы шәһәрнең бер урамына безнең егетләр Муса Җәлил исемен бирәләр, һәм ул урамда иң беренчеләрдән булып ике катлы йортлар калка. Шул вакыйгалардан соң дүрт дистә елга якын вакыт узган. Халкыбызның милли герое Муса Җәлил исемен йөрткән урам – татарлар өчен кадерле ядкяр. Урамны һәм шагыйрьне мәңгеләштерү йөзеннән, татар җәмәгатьчелеге Муса Җәлилгә һәйкәл куйдыру теләген күтәреп чыгалар. Бай татар егетләре табыла. Шәһәр җитәкчелеге дә моны хуплый. Бу эшкә Казан сынчысы Мәхмүт Гасыймов алына. Өч елдан соң шагыйрьнең сыны Түбән Вартада үз исемен йөрткән урам башында, Обь елгасы буенда урын алды. Бу тантанада катнашкан Салават Фәтхетдинов: «Булдыклы татар егетләре тарафыннан башкарылган бу изге эшне мин, кая гына чыгыш ясасам да, үрнәк итеп сөйләячәкмен», – диде. Дөрестән дә, бик күп җирләрдә, теләк булып та, сүздә генә кала торган эшләребез шактый. Бик күпләргә һәйкәл ачарга җыенып та, дистә еллар көтәбез. Ә биредә булдырган татарлар!

Бүгенге көндә Түбән Вартада якынча 242 000 кеше яши. Шуларның 22 % ын татарлар тәшкил итә. Самолёттан җиргә төшкәндә, иллюминатор аша бу каланы кемдер безнең Түбән Камага, кемдер Алабугага охшатты. Баксаң, Обь елгасы буенда урнашкан Түбән Варта үзенә генә хас табигате, көчле инфраструктурасы булган, Россиянең яшь, бай, матур шәһәрләренең берсе икән.

Түбән Варта шәһәренең символы – Самотлорны буйсындыручыларга һәйкәл. Самотлор – күл исеме. Аның тирәсеннән бик күп нефть һәм газ ятмалары табыла. Биредә көч түккән, хезмәт иткән батырлар хөрмәтенә һәйкәл СССР Министрлар Советы карары белән 1978 елның 15 июлендә ачыла. Ул вакытта һәйкәлнең бәясе 1 400 000 сумга төшә. 10 метрлы гранит пьедесталга куелган 12 метрлы бронза фигура әллә каян күренеп тора. Ул җыелма образны гәүдәләндергән. Түбән варталылар аны үз итеп, «Алёша» дип йөртәләр, туй вакытларында шәһәр символына чәчәкләр салалар икән.

Көз хакимлек иткән бу көннәрдә безне иң элек сибәләгән яңгыр каршы алса, бераздан кояш елмайды. Машина тәрәзәсе аша күз салганда, урамнарның чиста, юлларның төзек икәненә игътибар итәсең. Кайчандыр вагон, барак, палаткаларда яшәгән нефтьчеләр, газчылар бүген заманча төзелгән йортларда торалар. Яңа сафка баскан йортлар, биналар күзгә ташлана. Гомумән, шәһәр бай яши. Монда безнең татар егетләренең дә хезмәте бик зур. Муса Җәлил истәлегенә һәйкәл ачканда, Ханты-Манси автономияле округының губернаторы Александр Филлипенко һәм шәһәр башлыгы Борис Хохряков татар халкының көчле рухлы, акыллы, эшчән, булдыклы икәнлекләренә басым ясадылар. Округ, шәһәр өчен башкарган хезмәтләре өчен рәхмәтләрен дә җиткерделәр.

Бәйрәмнең беренче өлеше Муса Җәлил урамында, Обь елгасы ярында узса, икенче өлеше Сәнгать сараенда үтте. 1000 кешелек зал шыгрым тулы. Сәхнәдә – шагыйрь рәсеме. Аңа багышланган җырлар, шигырьләр яңгырады, матур сүзләр сөйләнде. Түбән варталылар үзләре дә концерт куйдылар. Бәйрәмне котлап, Казаннан килгән Салават Фәтхетдинов, Фердинанд Сәләховларның чыгышы алкышларга күмелде. Менә шундый зур чараны оештырган милләттәшләргә тирән ихтирам һәм рәхмәт хисләре уянды.

Дөрестән дә, биредә гомер итүче татарлар белән аралашкач, аларның эшләгән эшләрен, тоткан урыннарын күргәч, Президентыбыз Минтимер Шәймиевнең «Без булдырабыз!» дигән сүзләре кабат искә төшә.

Марат Равил улы Юнысов чыгышы белән Курган өлкәсенең Өчкүл авылыннан. Аңа бүген утыз алты яшь. Кайчандыр бу якларга бәхет эзләп килгән һәм эзләгәнен тапкан дип тә әйтергә була. Ныклы гаиләсе, ике улы бар. Үзе бизнеста – «Сервис-гарант»ның җитәкчесе. Түбән Вартада – 2, Сургутта 1 төзелеш материаллары сата торган зур кибете бар. Аның кул астында 150 кеше эшли. Бүгенге көндә Марат дин юлында. «Миңа Аллаһ дөрес юл күрсәтте», – ди ул. Ураза тота, биш вакыт намаз укый икән. Быел хаҗга барырга җыена. «Эш вакытында намаз укырга вакыт табасыңмы соң?», – дип сорагач, «Минем эштәге компьютерда биш намазның да вакыты кертелгән. Намаз вакыты җитүгә, бөтен офисны яңгыратып, азан яңгырый. Баштарак эштәгеләр гаҗәпләнеп карыйлар иде. Хәзер инде ияләштеләр. Бүгенге көндә минем белән бергә эшләүче егетләрнең күбесе намаз укый. Моның өчен безнең офиста барлык шартлар да тудырылган», – ди Марат. Бик матур, үзенә генә хас акценты белән татарча сөйләшә. Машинасындагы магнитофонында гел татар җырлары. «Узган ел, Казанга баргач, 400 компакт-диск алып кайттым. Хәзер рәхәтләнеп татарча гына тыңлап йөрим», – ди егет. Туган авылы Өчкүлдәге 1890 елда төзелгән мәчетне яңабаштан төзекләндергән. Тиздән шуны ачарга җыеналар икән. Маратның изге юлында уңышлар телисе генә кала.

Мин танышкан икенче татар егете – Ринат Фәрхат улы Әбүзәров – «Сибтрансойл» оешмасының генераль директоры. Ринатның әти-әнисе Фәрхат абый белән Асия апа 1973 елда Пенза өлкәсенең Кузнецк районы Кече Труев авылыннан килгәннәр һәм Түбән Вартада төпләнеп калганнар. Бу вакытта Ринатка бер яшь була. Хәзер инде ул – үзе әти, хатыны Ульяновск өлкәсе Барыш районы кызы Гөлнара белән ике кыз үстерәләр. Ринатның бүгенге көндә «Метелица» дигән үз рестораны да бар. Анда хатыны хуҗабикә. Шәһәрнең нәкъ үзәгендә җир алган. Тиздән анда зур сәүдә үзәге һәм татар ризыкларыннан торган ресторан төзеләчәк икән. «Шәһәр җитәкчелеге татарларга хөрмәт белән карый һәм һәрвакыт ярдәм итә», – ди Ринат Әбүзәров.

Мондый булдыклы татарлар күп Түбән Вартада. Мин аларның кайберләрен генә телгә алдым. Беләкләрендә ныклык, күңелләрендә татарлык көчле аларның. Акча эшләп кенә калмый, милли тормышны да алга тарталар. Татар-башкорт китапханәсе эшли. Анда барлыгы 3500 китап саклана. «Татарстан безгә китаплар җибәрә. Татарстанда дөнья күргән газета-журналлар алдырабыз. «Сердәш» китап сөючеләр клубы да җыела», – диделәр. 2 мәчет бар. Өченчесенә, 800 урынлы булачак дин йортына да нигез салганнар. Янында 50 урынлык мәдрәсәсе дә булыр дип планлаштырганнар. Балалар бакчасында татар төркеме бар. Быел егерме бишенче тапкыр милли бәйрәмебез Сабан туен уздырганнар. Гомумән, үз телеңне, динеңне, моңыңны сакларга, аралашырга мөмкинлек бар. Калганы үзләреннән тора.

«Кәеф ничек?», 2007, октябрь