Читать книгу Transmisja kultury w rodzinie i w szkole - Joanna Bielecka-Prus - Страница 14

W centrum zainteresowania Bernsteina znajdowały się przede wszystkim rodzina i szkoła. Te dwie instytucje mają ogromny wpływ na kształtowanie za pośrednictwem kodów świadomości socjalizowanych jednostek, ich struktur mentalnych. Bernstein (1990a, s. 128) zakładał, że „każde zjawisko społeczne jest strukturą skontekstualizowanych znaczeń”. Instytucje społeczne: rodzina, szkoła, zakłady pracy są takimi strukturami, w których ustalone działania jednostek regulowane są zasadami i regułami przekazywanymi przede wszystkim za pomocą języka naturalnego. Celem badań Bernsteina było ustalenie, jakie zasady leżą u podstaw działań społecznych, będących jego zdaniem przede wszystkim działaniami komunikacyjnymi podejmowanymi w procesie socjalizacji w zależności od miejsca rodziny w strukturze klasowej. Należy zauważyć, że zasady te mogą, ale nie muszą, być jawnie sformułowane, że są one przyswajane przez socjalizowanego tak, jak reguły gramatyczne języka ojczystego. Podobnie funkcje rodziny ujmował Robert K. Merton (1982, s. 221), według którego rodzina to „najważniejszy pas transmisyjny, który służy przekazywaniu wzorców nowym pokoleniom”, a przekazywane zasady nie muszą być wyrażone explicite.

Bernstein nie skupiał się na treści przekazywanej wiedzy, ale na pewnych „strategiach poznawczych”, które kodują tę wiedzę w określonej formie. Kody mają wyjaśnić, jak przebiega transfer wiedzy i, biorąc pod uwagę strukturę klasową, wytłumaczyć jej zróżnicowanie. Należy badać, jak dziecko interpretuje daną sytuację komunikacyjną i w jaki sposób dopasowuje do tego swoje wypowiedzi. Struktura społeczna – zarówno stosunki między komunikującymi się, jak i ich miejsce w szerszej strukturze społecznej – wpływa na sposób komunikowania znaczeń w procesie socjalizacji.

Przyswojone w środowisku rodzinnym kody wyznaczają sposoby odczytywania znaczeń przekazywanych w instytucjach edukacyjnych, które pełnią kluczową rolę w przekazywaniu i rozdzielaniu wiedzy we współczesnych społeczeństwach. Szkoła jest ważnym czynnikiem kształtującym sposoby doświadczania świata przez jednostkę, ale jest także instytucją selekcjonującą jednostki. Dzieci z klasy robotniczej, które w domu rodzinnym nie przyswoiły preferowanych przez szkołę form komunikacji, mają na ogół niższe osiągnięcia szkolne i utrudniony awans społeczny. Dzieci z klas średnich, które nabyły w środowisku rodzinnym wymagane przez szkołę kompetencje, odnoszą zazwyczaj sukces szkolny, dzięki któremu zajmują dominujące pozycje w strukturze społecznej. Można zatem powiedzieć, że klasa średnia przez przyjęte formy transmisji wiedzy i nierówną dystrybucję uprzywilejowanych zasad komunikacji wytwarza takie formy dyskursów i praktyk, które będą utrwalały status quo jej dominującej pozycji.