Читать книгу Transmisja kultury w rodzinie i w szkole - Joanna Bielecka-Prus - Страница 15

Model Bernsteina nie jest jednak modelem reprodukcji kultury i struktury, ponieważ sposoby klasyfikowania jednostek do kategorii społecznych i przyporządkowane im praktyki nie są jednoznaczne. Pozostawiają miejsce na kreatywne przekształcanie istniejących struktur przez jednostki (Bernstein, 1975). Dlatego też niezwykle istotne jest w omawianej teorii powiązanie dwóch poziomów analiz socjologicznych: analizy na poziomie mikrosocjologicznym i makrosocjologicznym. Gdy pozostają one oddzielone, nie można wyjaśnić natury omawianego problemu i pojawia się ryzyko popadnięcia w skrajności woluntaryzmu lub determinizmu społecznego.

W modelu teoretycznym zaproponowanym przez Bernsteina można wyróżnić dwa poziomy analizy zjawisk społecznych:

 poziom mikrospołeczny – analiza reguł komunikowania w dwóch kluczowych instytucjach socjalizacyjnych: rodzinie i szkole,

 poziom makrospołeczny – badanie klasowych przemian w społeczeństwach industrialnych oraz ich wpływu na proces transmisji kultury w analizowanych instytucjach socjalizacyjnych.

Podstawowym problemem, z którym zmagają się uczeni próbujący przełamać dychotomię podziału na mikroi makrostruktury, jest opracowanie odpowiednich pojęć, które łączyć będą oba poziomy rzeczywistości społecznej w konceptualną całość. Poszukiwanie „makrostruktur w mikrostrukturach” jest niezwykle cennym wkładem Bernsteina w rozwój nauk społecznych (Collins, 1981). Bernstein, na długo przed sformułowaną przez Giddensa teorią strukturacji, przeciwstawiał się oddzieleniu struktury społecznej od kultury, co znalazło odzwierciedlenie w jego teorii. Ukazywał on wzajemne powiązania kultury i struktury zarówno na poziomie makro-, jak i mikrostrukturalnym, badał, w jaki sposób kultury klasowe „przekładają mikroróżnice na makronierówności” (Bernstein, 1996b, s. 11). Przeciwko rozdzielaniu mikrostrukturalnego i makrostrukturalnego poziomu analizy wypowiadali się również polscy socjologowie. Jan Turowski (2000) uważał, że wielkie i małe struktury przenikają się, a zjawisko społeczne powinno być badane w całym jego kontekście społecznym.

Kiedy prześledzimy Bersteinowski proces budowy modelu, dostrzeżemy w nim pewne etapy. Na początku Bernstein analizował komunikowanie w sytuacji społecznej, później badał praktyki społeczne w instytucjach edukacyjnych, na końcu zaś procesy społeczne w skali makrostrukturalnej. Etapy te można przedstawić w następujący sposób:

1 Sformułowanie koncepcji kodów socjolingwistycznych: kodu ograniczonego i kodu rozwiniętego oraz powiązanie ich ze społeczną strukturą klasową (1958–1970).

2 Analiza procesu socjalizacji w rodzinie jako procesu komunikacji i jego wpływu na orientacje kodowe socjalizowanych jednostek (1970– 1975).

3 Badanie procesu transmisji kultury w instytucjach edukacyjnych i badanie kodów leżących u podstaw tej transmisji (1975–1984).

4 Analiza struktury dyskursu pedagogicznego i reguł rządzących procesem jego społecznego konstruowania (1984–2000).