Читать книгу Transmisja kultury w rodzinie i w szkole - Joanna Bielecka-Prus - Страница 18

W swoim modelu transmisji kultury Bernstein ukazał związki między językiem, kulturą i społeczeństwem. Analizował reguły odtwarzania kultury w procesach komunikacyjnych w instytucjach socjalizacyjnych oraz wpływ struktury społecznej na proces jej transmisji. Zdaniem Bernsteina (1971) język jest podstawowym nośnikiem kultury i „genów społecznych”, najważniejszym nośnikiem inicjującym, syntetyzującym i wzmacniającym sposoby myślenia i postrzegania świata. Może zarówno wyzwalać, jak i ograniczać jednostkę, otwierać i zamykać przed nią nowe, niezobiektywizowane jeszcze światy (Danzig, 1992). Bernstein wyjaśniał genezę odmiennych orientacji wobec znaczeń (kodów) oraz pokazywał, jak są wytwarzane i reprodukowane w procesie transmisji kultury.

Koncepcja kodów budowana była przez Bernsteina przez wiele lat i wielokrotnie ulegała modyfikacjom, zanim został jej nadany kształt, który można byłoby uznać za ostateczny. Za Michaelem Hallidayem (1995) można wyróżnić pięć etapów rozwoju teorii kodów socjolingwistycznych:

1 Etap pierwszy (przed 1959 r.) – prace dotyczące sposobów percepcji rzeczywistości przez jednostki.

2 Etap drugi (1959–1962) – opracowanie koncepcji języka publicznego i formalnego.

3 Etap trzeci (1962–1970) – wprowadzenie pojęcia kodu.

4 Etap czwarty (1970–1977) – stworzenie syntezy poprzednich rozważań i rozpatrywanie kodów w kategoriach semantycznych.

5 Etap piąty (1971–1999) – włączenie teorii kodów socjolingwistycznych do szerszego modelu wytwarzania dyskursu pedagogicznego.

Trudno zatem zgodzić się z Mirosławą Marody (1987, s. 117), która stwierdziła, że nowe wersje teorii Bernsteina „w nikły sposób wiązały się z wersjami je poprzedzającymi”. Przeciwnie – można wykazać, że zmiana jego poglądów była ewolucyjna, a nie rewolucyjna, a zasadnicze wątki podejmowane w pierwszych pracach zostały przez niego rozwinięte w następnych artykułach. Ewolucja jego teorii była wynikiem podejmowanych przez niego wysiłków rozwiązania problemów, z którymi zmagała się dynamicznie rozwijająca się socjolingwistyka. Szukając odpowiedzi na nurtujące go pytania, Bernstein wykraczał poza granice badawcze wyznaczone przez socjolingwistykę oraz próbował godzić tak odmienne teorie zajmujące się badaniem języka jak strukturalizm językoznawczy Chomskiego i relatywizm językowy Sapira i Whorfa. W rozdziale tym przedstawiono ewolucję poglądów Bernsteina na temat komunikowania społecznego na tle problemów badawczych socjolingwistyki oraz ukazano jego wkład w rozwój badań nad komunikowaniem językowym.