Читать книгу Мой дзень пачынаецца (зборнік) - Коллектив авторов, Ю. Д. Земенков, Koostaja: Ajakiri New Scientist - Страница 14

– Любы… я хачу нарадзіць табе дзіця! – сказала Леда і пагладзіла Ікара па крыле.

Раніцай муж і жонка накіраваліся ў Цэнтр генетычных паслуг. «Замак Жыцця» – значылася на ўказальніку. Вялікі белы будынак без акон, стэрыльны знутры і звонку, пакрыты сонечнымі антэнамі, як луской, быў больш падобны да месца, дзе жыццё знаходзіць свой апошні прытулак – але ніяк не да месца, дзе яно можа зараджацца. Вакол Цэнтра пахла навальніцай: будынак быў заключаны ў ахоўны купал, па паверхні якога, сінтэзіруючы азон, бегалі кароткія ружовыя маланкі.

Ікар склаў крылы за спінай і прыкрыў іх плашчом, каб не абпаліць пер е аб наэлектрызаваны купал. Леда зрабіла крок пад азон. На яе доўгіх, цяжкіх валасах зазіхацелі, як святочныя гірлянды, нізкі іскраў. Леда правяла рукой па галаве, іскры ссыпаліся на мармуровыя прыступкі, разбіліся аб іх і зніклі.

Уваход у будынак перакрывалі цяжкія металічныя дзверы. Некалькі тысяч рыцараў у булатных даспехах не змаглі б узяць гэтыя дзверы «на таран»: «Замак Жыцця» надзейна аберагаў свае сакрэты. «Жыццю тут няма ні выхаду, ні ўвахода», – падумала Леда, але раптам мнагатонныя створкі мякка раз’ехаліся ўбакі, запрашаючы новых гасцей завітаць унутр.

Леда ўзяла Ікара за руку. Калі яна трымала любага за руку, то рабілася абсалютна ўпэўненай у тым, што ўсё будзе добра.

Некалькі хвілін на рэсэпшане з ветлівай адміністратаркай: зверка пластыкавых «дакументаў здароўя» з дзяржаўнай базай, абавязковае камп’ютарнае анкетаванне – і Леда з Ікарам атрымалі першы, кансультацыйны пропуск да спецыяліста па генетычнай селекцыі.

Генетычная селекцыя і мадыфікацыя былі абсалютнай неабходнасцю для нармальнага існавання і развіцця цывілізацыі.

Насельніцтва планеты падзялялася на Дзяцей Неба і Дзяцей Мора. Дзеці Неба нараджаліся з птушынымі крыламі і ў дзень паўналецця – у пятнаццаць гадоў – атрымлівалі «Пасведчанне арнітара» і афіцыйны дазвол на самастойныя палёты.

Дзеці Мора – людзі-амфібіі – пры нараджэнні мелі і лёгкія, і жабры, таму маглі доўгі час знаходзіца пад вадой, іншым разам да тыдня.

Маладыя пары самі маглі выбіраць, якім народзіцца іх дзіця. Для гэтага паўсюдна ствараліся Цэнтры генетычных паслуг, дзе за адносна невялікія грошы спецыялісты праводзілі маніпуляцыі з ДНК і працэдуры па штучным апладатварэнні жанчын. Кожная храмасома некалькі разоў правяралася, каб выключыць нежаданыя генетычныя збоі. З гэтай жа нагоды жанчынам забаранялася нараджаць дзяцей, зачатых натуральным шляхам: шлюбы паміж Дзецьмі Неба і Дзецьмі Мора здараліся даволі часта, бескантрольнае размнажэнне магло прывесці да распаўсюджвання ўстойлівых мутацый і поўнага вынішчэння чалавека як віду.

Самі генетыкі, з нагоды іх асаблівага статусу ў грамадстве, атрымалі права ствараць сабе нашчадкаў, якія нічым не адрозніваліся ад звычайных людзей, акрамя шасціпаласці. Іх дзеці пераймалі прафесію бацькоў і самі станавіліся генетыкамі – тэарэтыкамі або практыкамі.

Існаваў яшчэ трэці, самы вузкі, клас насельніцтва – Эліта, або Дзеці Зямлі. Манархі і тыя, у кім цякла кроў каралеўскіх дынастый, мелі прывілеяванае права нараджаць дзяцей без генетычных мутацый. Дакладней, гэта было не права, а жорсткі абавязак, прапісаны ў законах: Эліта павінна была зберагаць прыродную чысціню чалавечага віду. Дзеці Зямлі не мелі ніякай перавагі перад арнітарамі і амфібіямі – ні аб’ёмістых лёгкіх, ні шырокіх плячэй, ні загарэлай скуры, ні звышвытрымкі. Там, дзе не хапае фізічнай сілы, на дапамогу прыходзіць інтэлект. Менавіта Дзеці Зямлі рухалі прагрэс наперад, вынаходзячы новыя тэхналогіі для абслугоўвання сваіх слабых целаў.

Леда не была мутантам. Яна з явілася на свет у сям і герцага. Яшчэ да нараджэння дзяўчынцы прызначылі будучага мужа.

З самага дзяцінства Леду акружалі Дзеці Зямлі і людзі-амфібіі: Эліта, прымаючы ў свае дамы прыслугу, аддавала перавагу Дзецям Мора, таму што тыя не маглі паднімацца ў паветра. Шляхціцы не любілі, калі нехта знаходзіўся вышэй за іхнія светласці.

Леда жыла на сотым паверсе герцагскага радавога палаца. Дзяўчынку вучылі матэматыцы, мовам, сальфеджыа, геаграфіі, астралогіі і «прыемным адносінам» – мастацтву віртуознай ліслівасці і хлусні, якой прадстаўнікі Эліты павінны былі валодаць у дасканаласці. Леда не ўмела маніць, таму, як ні стараліся яе гувернёры, «прыемныя адносіны» дзяўчынцы не даваліся. Дачка Зямлі ўпарта пазбягала свецкіх раўтаў ды іншых чапурных элітарных забаў, на якіх жанчыны ацэньваліся па кошце надзетых упрыгажэнняў, велічыні маёмасці сваіх бацькоў і колькасці навуковых адкрыццяў, зробленых іх мужамі.

У Леды было ўсё, аб чым толькі можа марыць дзяўчынка: лепшыя кнігі і лялькі, стылісты і вадзіцель, і нават сапраўдны комін, у якім восеньскімі і зімовымі вечарамі служкі разводзілі агонь. Каляднай ноччу праз комін спускаўся Санта Клаус з падарункамі ў вялікім мяху. Так, у Леды было ўсё – акрамя свабоды. Строга рэгламентаванае, абмежаванае этыкетам і нормамі, запісанымі ў трохтомным «Кодэксе паводзін Дачкі Зямлі», элітарнае існаванне не дазваляла сюрпрызаў, вольнасцей і самадзейнасці. Яна не магла сама вырашаць: ні ў што апрануцца, ні чым павячэраць, ні з кім сябраваць, ні куды накіравацца. Кожны крок, жэст і слова «працавалі» на рэпутацыю, і нават рэзкія рухі былі для дзяўчынкі недапушчальнымі. Ледзе катэгарычна забаранялася займацца спортам: яе лона бераглі для выношвання каралеўскага нашчадка.

Па начах Леда глядзела на зоркі і шкадавала, што ў яе няма крылаў. Яна хацела зляцець прэч з палаца, з гэтай сваёй пажыццёвай дыяментавай турмы. Праўда, у турмах хаця б жылі пацукі, а ў госці да Леды не заляталі нават камары: так высока ад зямлі знаходзіліся яе вокны. І нават вокны Леда не магла адкрываць самастойна: гэта рабіла служка-амфібія ў той час, калі юная герцагіня адсутнічала.

Ікар працаваў мыйшчыкам акон. Яму было васямнаццаць.

Той ноччу ён падняўся ў паветра, каб вымыць вокны ў пакоях сямнаццацігадовай герцагіні. Леда не спала: яна, як звычайна, глядзела на зоркі. Калі арнітар прысеў на падваконне, Леда падумала, што ён спусціўся з Месяца. Упершыню яна сама адчыніла акно і ўпусціла ў пакой зорны вецер, Ікара і каханне.

Ікар расказаў Ледзе пра вятры, аб якія ламаюцца крылы птушак, пра паўночнае ззянне, якое можна лашчыць пальцамі, і вільготныя воблакі, што пакорліва расступаюцца перад Дзецьмі Неба, калі тыя ўздымаюцца ў стратасферу, каб першымі сустрэць узыход сонца. Леда слухала маладога арнітара і думала, што яна нічога не ведае аб шчасці. Калі Ікар дакрануўся да рукі Дачкі Зямлі, яна адчула ў сабе сэрца.

Наступнай ноччу Леда таксама адчыніла акно. Ікар асцярожна абхапіў Леду за стан, і яна зрабіла крок у паветра. Пругкая вышыня паслухмяна разаслалася перад ёй, і гэта было зусім не тое, што глухнуць ад шуму ў верталётах або трэсціся ў зонах турбулентнасці на авіялайнерах. У Леды перахапіла дыханне ад захаплення. Цяпер яна чакала начэй як выратавання ад адзіноты.

Леда з Ікарам лёталі нядоўга. Служка знайшла на падушцы маладой гаспадыні пяро. Пяро было прадстаўлена герцагу.

Вышэйшае распараджэнне наступнічала адразу ж. Ахове было загадана «спаймаць лятучага мярзотніка і ўпячы ў турму, а калі будзе рыпацца – абрэзаць крылы». На вокнах Леды з’явіліся чугунныя рашоткі, а каля дзвярэй – сямёра мускулістых ахоўнікаў.

Ніякая рашотка не ўтрымае каханне, калі яно вялікае, як неба, і крылатае, як вецер. Леда з Ікарам вылецелі праз комін. Ахоўнікі расцягнулі над імі вялікую сетку, але Ікар прарваў яе крыламі. Герцагу і герцагіні прад явілі яе рэшткі.

– Гэта вы не ўпільнавалі сваю дачку! – сказаў герцаг жонцы.

– Ваша светласць… мы з вамі не ведаем, што такое каханне! – мякка адказала герцагіня.

– Затое мы добра ведаем, што такое пагарда Свету. Знайдзіце яе, – загадаў герцаг і скончыў размову.

Герцагіня распачала пошукі. Яна адпраўляла лепшых агентаў у неба і ў мора, у вялікія гарады, дзе так лёгка растварыцца ў натоўпе, і ў маленькія селішчы, дзе чалавек хутка робіцца часткай пейзажу. Уцекачоў шукалі на зямлі і пад зямлёй, але пошукі так нічога і не далі. Праз год герцагіня апусціла рукі і паведаміла герцагу, што праследаванне дачкі абыходзіцца сям і вельмі дорага.

Прыніжаны герцаг загадаў спыніць пошукі, забараніў узгадваць імя дачкі, пазбавіў яе спадчыны і выкрэсліў з сэрца.

Калі Ікар прынёс Ледзе газету з гэтай навіной, ніводзін мускул не напружыўся на яе твары. Яна высцеліла газетай дно чамадана, а зверху акуратна склала іх небагатае дабро. Назаўтра яны спусціліся па схіле непрыступнай гары назад да людзей, а праз тыдзень павянчаліся. На Ледзе былі паркалёвая сукенка, мяккі, як воблака, вэлюм і вянок з эдэльвейсаў.

Спецыяліст па генетычнай селекцыі прапанаваў Ледзе з Ікарам сесці. Вялікі, у два чалавечыя росты, экран уключыўся пасярод белай сцяны. Гэта быў не дарагі сучасны шык, а неад'емная частка кансультацыйнага працэсу. Ні адна дзелавая размова, ніводная прэзентацыя цяпер не маглі абысціся без экрана: у людзей, прывучаных да таго, каб разглядаць малюнкі, амаль поўнасцю атрафіравалася фантазія. Хіба што адзінкі маглі ўспрымаць інфармацыю «на слых», а надрукаваныя тэксты, і ўвогуле, маглі асіліць толькі прадстаўнікі Эліты, таму што амфібіі і арнітары даўно згубілі здольнасць да такой сур'ёзнай канцэнтрацыі ўвагі.

Генетык не стаў гартаць паперы, якія Ікар і Леда прынеслі з сабой з рэсэпшана. Ён абапёрся локцямі аб закрытую папку і спытаў у Леды:

– Наколькі я разумею, вы прыйшлі па дзіця?

Леда кіўнула.

– Колькі вы хочаце – адно, два? Тры?

– Адно, – адказала Леда. – Пакуль што адно.

– Жадаеце хлопчыка або дзяўчынку?

– Першынец павінен быць хлопчыкам, – сказала Леда; так было запісана ў «Кодэксе паводзін Дачкі Зямлі».

– Ваш партнёр – арнітар. Можа, будзе разумна, калі ў вас народзіцца Дзіця Неба? Вы зможаце выбраць яму любыя крылы: арліныя, сакаліныя, грыфавыя! – Генетык націснуў кнопку на пульце, і на экране замільгалі малюнкі.– Глядзіце: тысячы варыянтаў, любыя колеры, любая форма!

Ён будзе імклівым, як сонечны прамень, і лёгкім, як кашміравы ветразь! А яшчэ ён будзе дыхаць крыштальна чыстым паветрам – і гэта, можаце мне паверыць, самы вялікі падарунак, які вы можаце зрабіць свайму будучаму сыну.

Генетык зірнуў на Леду. Леда не сачыла за выявамі на экране. Яна думала. Так, у Дзяцей Неба была відавочная перавага перад Дзецьмі Мора: яны маглі дыхаць чыстым паветрам. На вышынях, куды яны даляталі, не было цяжкіх металаў, пылу і шкодных бактэрый. Найбольш прадпрымальныя арнітары гандлявалі паветрам з розных слаёў атмасферы, і гэта быў добры бізнес: чыстае паветра патрабавалася ў шпіталях, на шкодных вытворчасцях, пры падводных і падлёдных экспедыцыях, а разрэджанае стратасфернае паветра злёту раскупалася амфібіямі-спартсменамі – яны выкарыстоўвалі яго для трэніровак. Эліта некалькі разоў спрабавала зрабіць атмасферу дзяржаўнай маёмасцю, але было проста немагчыма ўсачыць за кожным арнітарам, які ўзнімаецца ў стратасферу з пустым балонам. Таму, у абмен на магчымасць вольна гандляваць паветрам, для Дзяцей Неба быў уведзены строгі абавязак. Кожны арнітар быў павінен раз на год прымаць удзел у работах па аднаўленні азонавага слоя і падтрымцы ў працоўным стане электрамагнітных шчытоў, што ўберагалі планету ад удараў метэарытаў. Там крылатых людзей чакала сур’ёзная небяспека – сонечная радыяцыя. Дзеці Неба рэдка дажывалі да сарака гадоў. Большасць з іх гінула ад прамянёвай хваробы. Леда гэта ведала.

Дачка Зямлі паглядзела на Ікара. Ён добра ведаў, з чым іх сыну давядзецца сутыкнуцца, нарадзіся той крылатым.

– Вырашай сама, – сказаў арнітар.

Генетык паправіў акуляры і пераключыў прэзентацыйны цыкл. Перад Ледай і Ікарам на экране з’явіўся акіян.

– Я бачу, што вы сумняваецеся. Тады, можа быць, рызыкнеце і народзіце Сына Мора?

Акіян – такі ж неабсяжны, як і неба! Мы зробім вашаму хлопчыку акуратныя, прыгожыя жаберкі. Як у акулы. Хочаце? Ён зможа апускацца на самыя недасягальныя глыбіні! Ён будзе прыносіць вам жамчужыны!

– Вы забыліся, доктар, – сказала Леда, – што ўсе каштоўнасці, знойдзеныя на дне акіяна, Дзеці Мора павінны аддаваць дзяржаве.

– Не ведаю, як вы, спадарыня, – адказаў спецыяліст, – а я яшчэ не сустракаў ніводнага абсалютна чэснага чалавека – ні з жабрамі, ні з крыламі. Затое, магу паклясціся, Дзеці Мора ніколі не галадаюць!

На экране успыхвалі і гаслі жабры розных фасонаў, фотаздымкі шчаслівых Дзяцей Мора з перапонкавымі далонькамі. На іх амфібіі абдымаліся з дэльфінамі, трымаліся за каралавыя рыфы і ныралі пад палярныя льды. Леда ізноў задумалася.

Дзеці Мора, сапраўды, былі вельмі багатым класам: акіян усё яшчэ заставаўся невычэрпнай крыніцай скарбаў, схаваных ад цікаўных вачэй пад вадой, на патанулых караблях і самалётах. Афіцыйным указам усе падводныя скарбы лічыліся маёмасцю дзяржавы. Кожны чалавек з жабрамі, адшукаўшы залатую манету, перліну або амфару, павінен быў адразу ж аднесці ў Бюро рэгістрацыі каштоўнасцей. Гэты ўказ амаль што не выконваўся – Дзеці Мора ведалі многа спосабаў тайнага пад'ёму скарбаў з-пад тоўшчы вады. Калі ж у час вышукаў у іхніх сейфах знаходзілі каралі і золата і пыталіся: «Адкуль гэта ў вас?». Амфібіі толькі разводзілі перапонкамі: «Упала з неба!» Тое, што гэта здабыткі з акіянскага дна, было немагчыма даказаць.

Акрамя таго, роўна так, як арнітары гандлявалі паветрам, амфібіі вельмі ўдала гандлявалі арктычным і айсбергавым ільдамі, з якіх пры плаўленні атрымлівалася чыстая вада – а без вады, як вядома, чалавек існаваць не можа роўна так жа, як і без кіслароду. У небаскробах Дзяцей Зямлі паўсюдна стаялі высокатэхналагічныя фільтры для вады, але паставіць такі фільтр абыходзілася значна даражэй, чым браць у крамах лёд, акуратна парэзаны на кавалкі неабходнай велічыні. Арнітары набывалі не тэхналогіі, а лёд.

Але ў амфібій была свая павіннасць, не лепшая за пачынку азонавага слоя. Яны чысцілі глыбіні ад забруджвання. Сусветны акіян, як агромністая лінза, рабіў у сотні разоў больш заўважнай чалавечую неахайнасць і абыякавасць. Пластык, метал, нафта, аскепкі спадарожнікаў і касмічных станцый, кантэйнеры з радыяцыйнымі адходамі і ядучымі хімічнымі рэчывамі – раз на год, у Дзень Чысціні, Дзеці Мора спускаліся пад ваду і паднімалі смецце на паверхню, каб знішчыць яго. Але з кожным годам акіян не рабіўся чысцейшым, а людзі з жабрамі масава гінулі ад атручванняў.

І гэта Леда таксама ведала.

– Ну? Што вы вырашылі? – спытаўся генетык.

– Мне… трэба падумаць, – сказала Леда.

– Не спяшайцеся. Гэта вельмі адказны выбар.

А лепш прыходзьце заўтра. Я выпішу вам новы пропуск.

Генетык дастаў чысты бланк і адкрыў папку з паперамі, каб прачытаць імя пацыенткі. Убачыўшы яго, доктар дастаў з кішэні насоўку, нервова выцер лоб і як мага акуратней перапісаў імя на пропуск, які працягнуў Ледзе:

– Вось. Калі ласка. Вазьміце. Я буду чакаць вас.

Усю ноч Леда плакала. Яна добра магла сабе ўявіць, што чакае яшчэ не народжанага ёй хлопчыка. Нарэшце Леда вырашыла.

– Я пайду адна, – сказала яна Ікару.

Гэтая дарога ў «Замак Жыцця» была самай доўгай з усіх, якія Ледзе давялося прайсці. Яна два разы паварочвала прэч ад будынка, але зноў вярталася да купала і стаяла, нерашуча ўдыхаючы пах азону. Нарэшце ёй хапіла мужнасці падысці да дзвярэй. Дзверы, як і ўчора, плаўна адчыніліся.

Генетык ужо чакаў пры ўваходзе з яе карткай у шасціпалых руках. Ён усміхнуўся, выцер лоб і моўчкі аддаў картку Ледзе.

У картцы было зафіксавана: «Б/М».

– Без мутацыі? – не паверыла вачам Леда.

– Спадарыня Леда, – прашаптаў доктар, – у нас была ваша маці. Калі ваш сын народзіцца з мутацыяй, мне самому прышыюць крылы. Без наркозу.

Ікар падляцеў да акна герцагіні і ціха пашаргатаў крылом аб шкло. Герцагіня адкрыла акно.

– Прывітанне, Ікар! – радасна сказала жанчына. – Добра, што вы прыляцелі! Заходзьце, заходзьце. Кава? Цукар? Вяршкі? Давайце я вас пачастую вішнёвымі эклерамі!

– Вішнёвымі? – перапытаў Ікар.

– Так. Вашымі любімымі,– адказала герцагіня і падышла да століка, на якім стаялі два кубкі і вялікая талерка з пірожнымі.

Ікар апусціўся на падлогу і моўчкі прысеў за столік. Жанчына пасунула да Ікара кубак.

– Адкуль вы ведаеце, што я п’ю каву з вяршкамі? – здзівіўся Ікар.

Герцагіня ўзяла свой кубак і падзьмула ў яго, бо кава была гарачая.

Вы з Ледай хаваліся ў маляўнічым месцы, спакойна сказала яна. На схіле той гары цвітуць эдэльвейсы, а зусім побач арлінае гняздо.

Ікар прыўзняў крылы:

– Вы з Ледай хаваліся ў маляўнічым месцы, – спакойна сказала яна. – На схіле той гары цвітуць эдэльвейсы, а зусім побач – арлінае гняздо.

Ікар прыўзняў крылы:

– Вы ведалі, дзе мы жывем?

– О, я ведала гэта ўжо на трэці дзень, як вы знеслі маю дачку з дому. Вы нават не ўяўляеце, якіх высілкаў мне каштавала, каб пра гэта не даведаўся мой муж.

Ікар апусціў галаву.

– Дзякуй, – ціха прамовіў ён.

– Я ведаю пра вас усё. У вас жа арліныя крылы – так, Ікар? Вельмі прыгожыя. Але пакуль у майго ўнука ёсць самы мізэрны шанец зрабіцца манархам, я не магу дапусціць, каб ён нарадзіўся мутантам. Вы разумееце, Ікар?

Ікар кіўнуў. Герцагіня ўсміхнулася:

– Вось і добра. Герцаг старэе, ягонае сэрца мякчэе. Дайце час – і я вас абавязкова пазнаёмлю. І паабяцайце, што калі хлопчык народзіцца, вы прынесяце мне букет эдэльвейсаў.

Арнітар паглядзеў у акно, праз якое ўвайшоў да герцагіні. Па ўсёй нябеснай прасторы – з зеніту па далягляд – каталіся ізумрудныя стужкі палярнага ззяння, а там, за зіхоткім даляглядам, чакала свайго Ікара яго верная жонка, і ў яе лоне спакойна спаў маленькі сын вялікай Зямлі.