Читать книгу Psychogeriatria - Группа авторов - Страница 34

Zaburzenia psychotyczne u osób starszych wynikają z zaburzeń endogennych albo egzogennych. Te pierwsze są łatwe do identyfikacji, jeśli towarzyszą chorym od lat. Jeśli jednak psychozy schizofreniczne pojawią się później, wymagają różnicowania z zaburzeniami o podłożu somatycznym.

Dużym wyzwaniem diagnostycznym są te drugie. Mogą one wynikać z nierozpoznanej wcześniej choroby albo być powikłaniem schorzenia, na które pacjenci cierpieli od lat, mogą być wreszcie wynikiem działania substancji – zarówno przyjętych leków, jak i środków psychoaktywnych. Szczegółowy patomechanizm jest możliwy do odtworzenia w części przypadków, zwłaszcza gdy znana jest historia choroby, np. nadciśnienie tętnicze może prowadzić do niewydolności serca, ta zaś do udaru niedokrwiennego mózgu, w przebiegu którego może wystąpić majaczenie.

W patomechanizmie należy uwzględnić zaburzenia neuroprzekaźnictwa. Rodzaj objawów psychopatologicznych zależy od rodzaju tych zaburzeń. Przyjmuje się, że z obniżeniem aktywności cholinergicznej wiążą się zaburzenia pamięci, przymglenie świadomości i majaczenia. Zaburzenia funkcji dopaminergicznej powodują objawy wytwórcze [8,11].

Często stwierdza się współzależności między schorzeniami układu krążenia a wybranymi chorobami psychicznymi (schizofrenia, depresja, choroba Alzheimera) w odniesieniu do zaburzeń funkcji poznawczych [7, 8].

Podobnie niedobór witaminy B12i kwasu foliowego występuje u znacznego odsetka starszych pacjentów psychiatrycznych. W przebiegu niedoboru witaminy B₁₂ stwierdzono zaburzenia psychiczne – w tym poza częstą depresją zaburzenia maniakalne, jak również ostre psychozy z dominującymi omamami wzrokowymi. Zdarza się, że zaburzenia psychiczne są jedynym uchwytnym klinicznie objawem niedoboru witaminy B₁₂ [16].

Podsumowując, w etiologii zaburzeń psychotycznych należy brać pod uwagę działanie środków psychoaktywnych, leków oraz stany ogólnomedyczne. Ilustruje to tabela 4.1. Wykorzystano w niej dane pochodzące z różnych źródeł [15, 17–19].

Tabela 4.1.

Etiologia i patogeneza zaburzeń psychotycznych i zaburzeń świadomości u osób starszych [15, 17–19]

Wynik użycia substancji

■ leki: antycholinergiczne, lit, lidokaina, przeciwhistaminowe, uspokajające i nasenne, przeciwnadciśnieniowe, lewodopa, glikokortykosteroidy;

■ środki psychoaktywne: etanol, marihuana, opiaty, kokaina, amfetamina, dietyloamid kwasu D-lizergowego (LSD), fencyklidyna (PCP);

■ zatrucia: ołowiem, talem, tlenkiem węgla, czteroetylkiem ołowiu.

Choroby neurologiczne

■ następstwa urazów głowy;

■ padaczka skroniowa i stany pomroczne po przebytych napadach padaczkowych różnego typu;

■ guzy mózgu;

■ ropnie mózgu;

■ choroba Huntingtona.

Choroby układu sercowo-naczyniowego

■ schorzenia naczyń mózgowych (np. tętniaki, krwiaki, zakrzepy, zatory, krwawienie podpajęczynówkowe);

■ zaburzenia rytmu serca;

■ niewydolność krążenia;

■ nagłe zatrzymanie krążenia;

■ zawał serca i inne zaostrzenia choroby niedokrwiennej serca;

■ nadciśnienie tętnicze.

Choroby układu pokarmowego

■ zapalenie trzustki;

■ encefalopatia wątrobowa.

Choroby układu oddechowego

■ niewydolność oddechowa.

Choroby układu moczowego

■ niewydolność nerek (encefalopatia mocznicowa).

Choroby endokrynologiczne i autoimmunologiczne

■ nadczynność i niedoczynność tarczycy;

■ cukrzyca (zwłaszcza stany znacznej hipo- i hiperglikemii, kwasica ketonowa i mleczanowa);

■ choroba Cushinga i zespół Cushinga;

■ toczeń rumieniowaty układowy;

■ szpiczak mnogi i makroglobulinemia Waldeströma;

■ niedoczynność przysadki;

■ niedoczynność nadnerczy.

Choroby zakaźne (zwłaszcza dotyczące OUN)

■ zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;

■ choroba Creutzfeldta-Jakoba;

■ gruźlica, grzybica, kiła, parazytoza mózgu;

■ opryszczkowe zapalenie mózgu;

■ HIV (ludzki wirus niedoboru odporności);

■ zapalenie płuc, grypa, odra, ospa.

Choroby układowe

■ leukodystrofia metachromatyczna;

■ gorączka.

Niedobory witaminowe

■ B₁, B₆, B₁₂.

Zaburzenia wodno-elektrolitowe

■ odwodnienie;

■ zasadowica albo kwasica;

■ hiper- albo hiponatremia;

■ hipo- albo hiperkalcemia.