Читать книгу Choroby wirusowe w praktyce klinicznej - Группа авторов - Страница 24

Jedną z najczęstszych dróg przenoszenia się wirusów jest droga fekalno-oralna (zwana też pokarmową). Infekcje te nazywane są „chorobami brudnych rąk” ze względu na częsty związek z nieprzestrzeganiem higieny przyrządzania i spożywania posiłków. Objawami klinicznymi tych zakażeń najczęściej są nudności, wymioty i biegunka (choroby te są omówione w rozdziale 8 „Zakażenia układu pokarmowego”).

W skali świata najczęstszymi czynnikami etiologicznymi infekcji przenoszonych drogą fekalno-oralną są rotawirusy (u dzieci do 5. rż. mogą być przyczyną 30% zgonów z powodu biegunki) i norowirusy (najczęściej u starszych dzieci i osób dorosłych). Rotawirusy są odpowiedzialne za prawie połowę wszystkich przypadków biegunek u dzieci na świecie, a norowirusy częściej powodują zakażenie przewodu pokarmowego niż bakterie, takie jak enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (ETEC), Shigella spp., Campylobacter spp. i inne. Szacuje się, że w krajach rozwiniętych norowirusy odpowiadają za 70–80% ognisk epidemicznych związanych z zakażeniem układu pokarmowego u dorosłych, a w USA – nawet za > 90%, z dużym odsetkiem wtórnych infekcji wśród członków rodzin i personelu medycznego opiekującego się tymi pacjentami. W 2009 r. w Europie pojawiły się doniesienia o zakażeniach norowirusowych po spożyciu mrożonych malin importowanych z Polski.

Z kolei wirus zapalenia wątroby typu A (hepatitis A virus, HAV) jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym zakażeń przenoszonych drogą fekalno-oralną, lecz wywołujących objawy pozajelitowe.

Enterowirusy, mimo nazwy sugerującej patogenność w obrębie układu pokarmowego, często tylko namnażają się w komórkach wyściełających jelito, natomiast rzadko powodują objawy zakażenia o tej lokalizacji (częściej u osób z głębokimi zaburzeniami odporności). Ostatnio podkreśla się większą niż dotychczas uznawano rolę astrowirusów w etiologii zakażeń przewodu pokarmowego – najnowsze dane wskazują, że mogą one być przyczyną nawet 15% przypadków gastroenteritis u małych dzieci, a jeszcze większej liczby – u osób hospitalizowanych i/lub z zaburzeniami odporności.

Infekcje przewodu pokarmowego najczęściej dotyczą wirusów bezosłonkowych, gdyż są one oporne na warunki panujące w żołądku i dwunastnicy (działanie kwasu solnego, żółci i enzymów trawiennych). Umożliwia im to namnażanie się w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego, a po wydaleniu z kałem – wykazując oporność na czynniki środowiskowe – mogą one pozostać żywotne przez dość długi okres poza organizmem gospodarza. W przypadku HAV wirus ten może przetrwać w owocach morza pochodzących z wód skażonych fekaliami i po spożyciu tych produktów poddanych niedostatecznej obróbce cieplnej (surowych lub półsurowych) powoduje infekcje u ludzi.

W odniesieniu do wirusów szerzących się drogą fekalno-oralną kontrola tych zakażeń jest łatwiejsza niż w przypadku wirusów oddechowych. Przestrzeganie zasad higieny osobistej (szczególnie higiena rąk po skorzystaniu z toalety), właściwe przygotowywanie posiłków (czystość, odpowiednio wysoka temperatura podczas obróbki cieplnej), pasteryzacja mleka, dostęp do czystej wody pitnej i bezpieczne usuwanie odpadów zapewniają skuteczną walkę z tymi infekcjami.