Читать книгу Ludzkie działanie - Ludwig Von Mises - Страница 31

Ludzie najczęściej – wbrew własnym deklaracjom – dążą przede wszystkim do poprawy materialnych warunków życia. Chcą więcej i lepiej jeść, chcą lepszych domów, ubrań i mnóstwa rozmaitych udogodnień. Chcą być bogaci i zdrowi. Psychologia stosowana, traktując te cele jako dane ostateczne, próbuje wskazać, jakie najlepiej zastosować środki do osiągnięcia możliwie największej satysfakcji. Z tego punktu widzenia dokonuje ona rozróżnienia między „prawdziwymi” potrzebami człowieka a wyimaginowanymi lub fałszywymi zachciankami. Poucza ludzi o tym, jak powinni postępować i z jakich korzystać środków.

Znaczenie takich doktryn jest oczywiste. Psycholog czyni – ze swojego punktu widzenia – słusznie, dokonując podziału na działania sensowne oraz działania, które nie doprowadzą do celu. Ma rację, gdy rozsądne metody odżywiania się przeciwstawia dietom szkodliwym. Może potępić pewne rodzaje zachowań jako absurdalne i sprzeczne z „prawdziwymi” potrzebami. Takie oceny nie mają jednak sensu w nauce zajmującej się ludzkim działaniem. Dla prakseologii i ekonomii nie ma znaczenia to, co człowiek powinien robić, lecz to, co robi. Higiena być może słusznie nazywa alkohol i nikotynę truciznami, ale ekonomia musi wyjaśnić, dlaczego ceny tytoniu i wódek są takie, jakie są, a nie jakie byłyby w innych okolicznościach. Ekonomia nie zajmuje się tym, jakie byłyby ceny tych produktów w innej sytuacji.

W ekonomii nie ma miejsca na skalę potrzeb inną niż skala wartości przejawiająca się w postępowaniu człowieka. Ekonomia zajmuje się człowiekiem takim, jakim on jest, słabym, popełniającym błędy – a nie idealnymi istotami, o wiedzy i doskonałości przysługującej tylko bogom.