Читать книгу Ludzkie działanie - Ludwig Von Mises - Страница 38

Pojęcie prawdopodobieństwa zostało zaciemnione przez matematyków. Od początku istniała niejasność dotycząca posługiwania się rachunkiem prawdopodobieństwa. Kiedy kawaler de Méré radził się Pascala w sprawach dotyczących gry w kości, wielki matematyk powinien zgodnie z prawdą odpowiedzieć przyjacielowi, że matematyka jest bezużyteczna dla hazardzistów oddających się grom losowym. Tymczasem Pascal użył w odpowiedzi symbolicznego języka matematyki. To, co można, używając powszechnie znanych zwrotów, wyjaśnić bez trudu w kilku zdaniach, wyraził w języku nieznanym ogółowi i z tego względu traktowanym z nabożną czcią. Podejrzewano, że zagadkowe wzory zawierają jakieś ważne prawdy zakryte przed niewtajemniczonymi. Ludziom wydawało się, że musi istnieć naukowa metoda hazardu, a ezoteryczna wiedza matematyczna stanowi klucz do wygranej. Pogrążony w mistycznych rozważaniach Pascal stał się mimowolnie patronem hazardzistów. Podręczniki rachunku prawdopodobieństwa są darmową reklamą kasyn właśnie dlatego, że laicy nic z nich nie rozumieją.

Niejednoznaczność rachunku prawdopodobieństwa wywołała też duże spustoszenie w sferze badań naukowych. Historia każdej dyscypliny naukowej odnotowuje przykłady niewłaściwego zastosowania rachunku prawdopodobieństwa, co uczyniło go – jak zauważył John Stuart Mill, „zakałą matematyki”70.

Zagadnienie prawdopodobieństwa we wnioskowaniu jest znacznie szersze niż problemy, którymi zajmuje się rachunek prawdopodobieństwa. Nadmierna koncentracja na matematycznym aspekcie rachunku prawdopodobieństwa doprowadziła do niesłusznego przekonania, że prawdopodobieństwo oznacza zawsze częstość.

Pomylono również problem prawdopodobieństwa z zagadnieniem rozumowania indukcyjnego stosowanego w naukach przyrodniczych. Próba zastąpienia kategorii przyczynowości powszechną teorią prawdopodobieństwa jest czymś charakterystycznym dla nieudolnej metody filozofowania, która jeszcze do niedawna była bardzo modna.

Twierdzenie jest prawdopodobne, jeśli mamy niewystarczającą wiedzę na temat przedmiotu, którego dotyczy. Nie mamy całej wiedzy niezbędnej do ostatecznego rozstrzygnięcia, co jest prawdą, a co fałszem. Jednocześnie jednak jakąś wiedzę o tym przedmiocie posiadamy. Możemy o nim powiedzieć coś więcej niż tylko non liquet albo ignoramus.

Istnieją dwa zupełnie różne rodzaje prawdopodobieństwa. Jeden z nich możemy nazwać prawdopodobieństwem klas (class probability) (lub prawdopodobieństwem częstości), a drugi prawdopodobieństwem zdarzeń jednostkowych (case probability) (lub specyficznym rozumieniem stosowanym w naukach dotyczących ludzkiego działania). Pierwszy rodzaj prawdopodobieństwa znajduje zastosowanie w naukach przyrodniczych, w których panuje niepodzielnie zasada przyczynowości. Drugi jest wykorzystywany w naukach o ludzkim działaniu, w których rządzi teleologia.