Читать книгу Donderslag - Wilbur Smith - Страница 10

Sean ry vooruit. Die ander kom tien treë agterna – Mbejane hou vir Dirk terug, want hy verstaan dat Sean nou uitgelos moet word. In die jare wat hulle al saam rondswerf, het Mbejane en Sean al dikwels in hierdie formasie gery – Sean vooruit met sy hartseer of skaamte, en Mbejane wat geduldig volg totdat Sean sy skouers reguit trek en sy ken van sy bors af lig.

Sean se gedagtes het geen samehang nie, daar is net die golwe van woede en wanhoop, die een na die ander.

Woede teenoor die vrou, woede wat amper haat word, voor die insinking van wanhoop as hy daaraan dink dat sy weg is. Dan woede wat na waansin toe neig, dié keer teenoor homself omdat hy haar laat gaan het. Dan die nare ineenstorting wanneer hy besef daar is geen manier waarop hy haar sou kon terughou nie. Wat kan hy haar bied? Homself? Tweehonderd pond van spier en been en littekens, met ’n gesig soos ’n klipkrans? Wat beteken dít nou! Sy aardse goed? ’n Klein sakkie goue ponde en ’n ander vrou se kind. Goeie hemel, dis al wat hy het. Ná sewe-en-dertig jaar is dit al wat hy het om te wys.

Weer eens vlam sy woede op. ’n Week gelede was hy ryk – en sy woede vind ’n nuwe teiken. Daar is ten minste een plek waar hy wraak kan soek, daar is ’n tasbare vyand om aan te val, om dood te maak. Die Boere. Die Boere het hom van sy waens en sy goud beroof, het hom soos ’n rot na veiligheid laat skarrel. Dis oor hulle dat die vrou in sy lewe gekom het, en ook hulle skuld dat sy van hom af weggeskeur is.

Dan is dit hoe sake staan, dink hy siedend, dan is dit hoe dinge van nou af gaan wees. Oorlog!

Hy ruk homself reg in die saal; dis asof sy skouers breër raak, wyd en hoekig. Hy lig sy kop op en sien die rivier blink kronkel in die vallei onder hom. Hulle het die Tugela bereik. Sonder huiwering stuur Sean sy perd oor die platorand. Laag op sy agterpote, met los klippe wat onder sy hoewe rol en gly, gaan die perd af ondertoe.

Ongeduldig volg Sean die rivier stroomaf, op soek na ’n drif. Maar die rivier loop vinnig, glad en diep tussen die steil walle, twintig jaarts wyd en nog moddergeel van die storm.

By die eerste plek waar die oorkantste wal plat genoeg is dat ’n mens maklik daar sal kan uitkom, trek Sean sy perd in en praat bars: “Ons gaan swem.”

In antwoord wys Mbejane met sy oë na Dirk toe.

“Hy het dit al vantevore gedoen,” antwoord Sean terwyl hy afklim en sy klere begin uittrek. Dan sê hy vir sy seun: “Komaan, Dirk. Trek uit.”

Hulle jaag die pakperde eerste in, dwing die diere om van die steil wal af te spring en kyk angstig totdat hulle koppe weer bo die water verskyn en hulle na die oorkant toe begin swem. Dan klim hulle terug in die saal, al drie van hulle poedelkaal, met hul klere in oliejasse toegedraai en aan die saals vasgemaak.

“Eers jy, Mbejane.”

Die water plas tot op die wal.

“Jou beurt, Dirk. Onthou om aan die saal vas te hou.”

Nog ’n groot geplas, en Sean raps sy perd toe die dier vassteek en sywaarts met die wal langs trippel. Dan ’n skielike sprong vorentoe en die lang val voordat die water oor hulle toevou.

Hulle proes toe hulle weer bo die oppervlak uitkom. Sean sien verlig hoedat Dirk se kop langs sy perd s’n dobber en hoor hoe sy seun opgewonde jil. ’n Rukkie later staan hulle op die verste wal met water wat van hulle kaal lywe af stroom, en lag saam van pure lekkerte.

Skielik wurg die lag in Sean se keel. Op die wal bokant hulle staan ’n dosyn mans, aan die grynslag oor die joligheid wat hulle gadeslaan, maar met hulle Mausergewere gereed. Groot mans, bebaard, belaai met bandeliere vol ammunisie, in ruwe klere geklee en met ’n mengelmoes hoede, van ’n bruin rondebol tot ’n hoë pluiskeil.

Mbejane en Dirk hou saam met Sean op met lag, Hulle staar na die ry gewapende mans op die wal. Algehele stilte heers.

Dit word uiteindelik verbreek toe die man met die bruin rondebolhoed met sy geweerloop na Sean beduie. “Allamintig, jy sal ’n groot byl moet hê om daai tak af te kap!”

“Moet hom nie kwaad maak nie,” waarsku die man met die pluiskeil. “As hy jou dáármee oor die kop raps, slaat hy jou harspan in!” En die hele spul lag.

Dis vir Sean moeilik om te besluit wat hom die meeste ontstig: die intieme kommentaar op sy kaal lyf of die feit dat hulle Afrikaans praat. In sy haas het hy hom in ’n Boerepatrollie vasgeloop, of eerder vasgeswem. Daar is net ’n geringe kans dat hy hom uit hierdie situasie uit sal kan lieg, en hy maak sy mond oop om te probeer.

Maar Dirk spring hom voor. “Wie is hulle, Pa, en hoekom lag hulle?” vra hy in klinkklare Engels, en Sean se hoop kwyn so skielik soos die Boere se gelag toe hulle die gehate taal hoor.

“O, so,” grom die man met die pluiskeil en beduie met sy Mauser. “Hensop, ou maat.”

“Kan ek darem net eers my broek aantrek?” vra Sean beleefd.

“Waarheen vat hulle ons?” Vir eens in sy lewe is Dirk gedemp en sy stem bewe so dat Pluiskeil, wat langs hom ry, namens Sean antwoord.

“Moenie bekommerd wees nie, ons gaan die generaal sien – ’n regte, egte generaal.” Pluiskeil se Engels is verstaanbaar en Dirk kyk hom belangstellend aan.

“Het hy medaljes en so aan?”

“Nee, boet, ons bodder nie met sulke nonsens nie.”

Net daar verloor Dirk belangstelling. Hy wend hom tot Sean. “Pa, ek is honger.”

Weer kom Pluiskeil tussenbeide. Hy haal ’n lang stuk biltong uit sy sak en bied dit vir Dirk aan. “Maak jou tande hierop skerp, boet.”

Met sy mond vol is Dirk tevrede en Sean kan aan die Boere aandag gee. Hulle dink hulle het ’n spioen gevang, en is besig om sy komende teregstelling te bespreek. Heel gemoedelik laat hulle hom toe om saam te praat, en luister beleefd na sy kant van die saak. Die gesprek word onderbreek toe hulle die Tugela oorsteek en die rand anderkant uitklim, maar toe hulle weer in ’n bondel bokant die rand langs ry, praat Sean verder.

Uiteindelik oortuig hy hulle van sy onskuld, wat hulle verlig aanvaar, want nie een van hulle het regtig kans gesien om hom te skiet nie.

Daarna praat hulle van aangenamer dinge. Dis ’n pragtige dag, die vallei bak in die son – groen en goud. Onder hulle kronkel en sprankel die rivier, vind sy slingerpad af van die Drakensberg se rookblou hoogtes op die verre horison. ’n Klompie dik wolke dryf in die lug, en ’n ligte briesie breek die ergste hitte.

Die jongelinge luister gretig toe Sean vertel van olifante anderkant die Limpopo, en van die wye oop land wat wag dat iemand dit vir hulle toe-eien.

“Ná die oorlog …” sê hulle, en lag in die son. Dan draai die wind en die heuwels se ligging herlei ’n dowwe maar aaklige geluid na hulle toe, en die gelag verstar.

“Die kanonne,” sê een van hulle.

“Ladysmith.”

Nou is dit Sean se beurt om vrae te vra. Hulle vertel hom hoe die Boerekommando’s hul teenstanders vinnig oorrompel het en al die pad tot by Ladysmith gevorder het. Met bitterheid onthou hulle hoe ou generaal Joubert sy ruiters teruggehou het en die verslane Engelse soldate kans gegee het om terug in die dorp in te vlug.

“Bliksem! As hy ons net op hulle losgelaat het! Ons sou hulle tot in die see gejaag het.”

“As oom Paul in bevel was pleks van ou Joubert, was die oorlog al oor en verby, maar nou sit ons en wag.”

Mettertyd bou Sean ’n prentjie op van die oorlog in Natal. Ladysmith is beleër. Generaal George White se magte is in die dorp vasgekeer. Die helfte van die Boeremag het met die spoorlyn langs opgeruk en ’n verdedigingslinie op die platorand gevorm wat oor die rivier en die dorpie Colenso afkyk. Onder hulle op die groot Tugelavlakte is generaal Buller besig om sy magte bymekaar te maak sodat hulle na Ladysmith toe kan deurbreek.

“Laat hom maar probeer, oom Paul wag vir hom.”

“Wie is hierdie oom Paul, tog seker nie Kruger nie?” Sean is verwonderd. Oom Paul is hoe die Suid-Afrikaanse Republiek se president bekend staan.

“Nee man, dis ’n ander oom Paul dié. Hierdie een is veggeneraal Jan Paulus le Roux van die Wennerstroom-kommando.”

Sean snak na sy asem. “Is hy ’n groot man met rooi hare, kort van draad?”

Daar is ’n gelag, en dan: “Ditsem! Ken jy hom?”

“Ja-nee, ek ken hom.”

My swaer is nou ’n generaal, dink Sean in sy enigheid, en dan vra hy: “Is dit die generaal na wie toe ons op pad is?”

“As ons hom in die hande kan kry.”

Dus sal klein Dirk uiteindelik sy oom ontmoet, en Sean betrap homself dat hy uitsien na die weersiens.