Читать книгу Prawo finansowe Finanse publiczne - Elżbieta Chojna-Duch - Страница 13

Jednostki sektora finansów publicznych mogą być dwojako powiązane z budżetem.

Gospodarkę budżetową brutto realizują jednostki budżetowe, gospodarkę netto – liczne i różnorodne jednostki, nazywane też w literaturze tzw. gospodarką pozabudżetową (parabudżetową).

Tradycyjnymi, najbardziej rozpowszechnionymi wśród jednostek sektora finansów publicznych formami organizacyjnoprawnymi są jednostki budżetowe. Są one najpełniej – brutto – związane z budżetem. Podstawowe zasady ich gospodarki finansowej reguluje ustawa o finansach publicznych.

Ustawa o finansach publicznych normuje także gospodarkę finansową niektórych, następujących form organizacyjnych netto (podmiotów, rodzajów gospodarki pozabudżetowej) – rozliczających się wynikami z budżetem:

1) samorządowych zakładów budżetowych;

2) agencji wykonawczych;

3) instytucji gospodarki budżetowej;

4) państwowych funduszy celowych.

Pozostałe podmioty sektora finansów publicznych, a więc ich większość, działają na podstawie innych ustaw.

Zasady gospodarki finansowej jednostek budżetowych i niektórych form pozabudżetowych określa ustawa o finansach publicznych, a także wydane na jej podstawie rozporządzenie ministra finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1542). Gospodarka finansowa funduszów celowych jest natomiast regulowana też odrębnymi dla każdego funduszu ustawami.

Formy pozabudżetowe netto ulegały w ostatnich latach licznym przekształceniom. Niektóre wymienione i uregulowane w ustawie o finansach publicznych formy netto i brutto są formami stosowanymi od wielu lat w polskim prawie budżetowym, wykorzystywanymi w praktyce państwowych jednostek i – od początku funkcjonowania – w jednostkach samorządu terytorialnego. Tradycyjne formy budżetowe (jednostki budżetowe) i niektóre pozabudżetowe (samorządowe zakłady budżetowe, dawniej zaś: gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne, fundusze motywacyjne, dochody własne jednostek budżetowych itd.) są i były związane z budżetami publicznymi w sposób bardziej ścisły niż pozostałe formy regulowane odrębnymi ustawami.

Jednostki gospodarki pozabudżetowej (netto) funkcjonują w ramach systemu budżetowego (sektora finansów publicznych). Ich plany finansowe zostały włączone od 1999 roku do odpowiednich budżetów publicznych i są zawarte w odrębnych załącznikach do ustaw budżetowych (uchwał budżetowych). Stanowią one zestawienia przychodów i kosztów tych państwowych i samorządowych jednostek, których wykonanie jest poddane kontroli organów ustawodawczych (uchwałodawczych), uzupełniając plany dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu. W swej działalności jednostki gospodarki pozabudżetowej (sektora finansów publicznych) powinny dążyć do osiągnięcia dodatniego wyniku finansowego (nadwyżki środków obrotowych), w przeciwnym przypadku budżet wyrównuje dotacjami ujemną różnicę między przychodami własnymi a kosztami albo wynik finansowy jednostki pozostaje ujemny. W obu przypadkach wpływa to na wysokość zobowiązań, a więc wielkość długu publicznego.