Читать книгу Prawo finansowe Finanse publiczne - Elżbieta Chojna-Duch - Страница 5

Państwo i inne podmioty publiczne mogą występować jako uczestnicy systemu rynku finansowego, zawierając transakcje, wywołujące przepływy środków pieniężnych od podmiotów posiadających nadwyżki tych środków do podmiotów, które odczuwają potrzeby, by je zagospodarować. Oddziałują również, stosując różne instrumenty z zakresu polityki fiskalnej, pieniężnej i walutowej oraz nadzoru finansowego na podmioty rynkowe.

Rynkowy system finansowy obejmuje podstawowe dziedziny: system bankowy, ubezpieczeń oraz kapitałowy, w których działają też podmioty sektora finansowego. Sektor finansowy tworzą liczne grupy instytucji finansowych. Według Systemu Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA 2010 do rynkowego systemu finansowego należą następujące podsektory:

1) Bank centralny,

2) Instytucje przyjmujące depozyty, z wyjątkiem banku centralnego,

3) Fundusze rynku pieniężnego,

4) Fundusze inwestycyjne, niebędące funduszami rynku pieniężnego,

5) Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego, z wyjątkiem instytucji ubezpieczeniowych i funduszy emerytalno-rentowych,

6) Pomocnicze instytucje finansowe,

7) Instytucje finansowe typu captive i udzielające pożyczek,

8) Instytucje ubezpieczeniowe,

9) Fundusze emerytalno-rentowe.

W Polsce są to: krajowe banki komercyjne z oddziałami zagranicznymi, banki spółdzielcze, fundusze emerytalne i powszechne towarzystwa emerytalne, zakłady ubezpieczeń na życie, zakłady ubezpieczeń osobowych i majątkowych, domy maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Największą grupą podmiotów polskiego sektora finansowego są krajowe banki komercyjne (63% rynku w 2016 roku). Podmioty sektora finansowego działają na rynku finansowym.

Transakcje rynkowe zwiększają efektywność wykorzystania zasobów w gospodarce i powodują możliwość wspierania projektów umożliwiających rozwój i podniesienie wartości inwestycji. Sprawnie funkcjonujący rynek finansowy, umożliwiając optymalizację procesów inwestycyjnych prowadzi do szybszego wzrostu gospodarczego. Rynek finansowy pełni też funkcję mobilizacyjną, umożliwiając uruchomienie i przepływ kapitału od podmiotów dysponujących jego nadwyżkami do podmiotów zgłaszających zapotrzebowanie na kapitał, sprzyjając zarazem jego płynnej redystrybucji i ograniczeniu ryzyka inwestycyjnego. Pozwala na wycenę kapitału poprzez dostarczenie inwestorom informacji o wartości inwestycji i pełni funkcję prognostyka koniunktury gospodarczej.

Rodzajami rynku finansowego są:

– rynek pieniężny (zawierane są tu transakcje o okresie zapadalności nie dłuższym niż rok),

– rynek kapitałowy (o dłuższym okresie zapadalności),

– rynek terminowy (obrotu instrumentami pochodnymi, przy wykorzystaniu dźwigni finansowych),

– rynek walutowy (głównie są to spekulacje na zmianach kursów walut, służące także zabezpieczeniu przed ryzykiem kursowym, ang. Forex) oraz

– rynek depozytowo-kredytowy.

Podstawowymi instrumentami finansowymi tych rynków są następujące kategorie:

– papiery wartościowe (akcje, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe, warranty subskrypcyjne),

– jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych,

– instrumenty rynku pieniężnego,

– instrumenty pochodne.

Uczestnikami aktywnymi tego rynku są, obok podmiotów prywatnych, Skarb Państwa oraz w Polsce Narodowy Bank Polski (NBP) i Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). NBP przygotowuje w „Raportach o stabilności systemu finansowego” ocenę sytuacji segmentów polskiego system finansowego, analizuje główne ryzyka ekonomiczne, na które narażone są instytucje finansowe (szczególnie banki) i przedstawia ocenę ich odporności na materializację ryzyka. Urząd KNF bierze udział w pracach unijnych instytucji nadzoru finansowego: EBA (ang. European Banking Authority), ESMA (ang. European Securities and Markets Authority) oraz EIOPA (ang. European Insurance and Occupational Pensions Authority), jak również globalnych organizacji zrzeszających organy nadzoru, w tym IOSCO (ang. International Organization of Securities Commissions) i IAIS (ang. International Association of Insurance Supervisors).

Państwo, podmioty sektora finansów publicznych i inne podmioty publiczne mogą występować jako uczestnicy systemu rynku finansowego, zawierając transakcje wywołujące przepływy środków pieniężnych od podmiotów posiadających nadwyżki tych środków do podmiotów, które odczuwają potrzeby, by je zagospodarować (w tym uczestnicząc na rynku długu). Są jednak przede wszystkim regulatorem (w kraju i na forum UE) oraz nadzorcą tego systemu. Oddziałują na koniunkturę gospodarczą, na stabilność finansową rynkowego systemu finansowego, stosując różne instrumenty z zakresu polityki nadzoru makroostrożnościowego, polityki fiskalnej, pieniężnej i walutowej na podmioty rynkowe, przy zachowaniu zasady ograniczonego i uzasadnionego zakresu ingerencji podmiotów publicznych w mechanizmy rynkowe. Stabilność systemu finansowego (stabilne funkcjonowanie współtworzących go instytucji finansowych), zdolność do wykonywania jego funkcji, przyczynia się bowiem do utrzymania zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

Rynki finansowe podlegają szczegółowej regulacji prawnej, w Polsce normowaniu ustawowemu i aktom nadzoru finansowego. Celem regulacji finansowych jest ochrona inwestorów, zapewnienie równowagi rynkowej, zaufania uczestników rynku i uczciwości obrotu, ograniczenia ryzyka systemowego, a także umożliwienie konkurencji rynkowej. Instytucją publiczną, która oddziałuje na rynek bankowy, kapitałowy i ubezpieczeniowy w formie aktów nadzoru finansowego, obowiązujących uczestników rynku o charakterze dyrektywnym oraz soft law, jest KNF. Na rynki finansowe wpływa też NBP i jego organ – Rada Polityki Pieniężnej, która ustala wysokość stóp procentowych. Ważnym regulatorem jest Komisja Europejska dla uczestników w całej Unii oraz organy nadzoru makroostrożnościowego2.