Читать книгу Prawo finansowe Finanse publiczne - Elżbieta Chojna-Duch - Страница 20

Pojęcie środków publicznych jest kluczowym pojęciem ustawy o finansach publicznych, choć nie jest w niej definiowane. Stanowi ono formę skrótu pojęcia „środki finansowe na cele publiczne”, występującego w art. 216 ust. 1 Konstytucji RP. Pojęcie to ma złożony, wieloznaczny charakter i obejmuje różnorodne rodzaje kategorii prawnych operacji finansowych (transferów, przelewów). Są to zawsze operacje finansowe o dwustronnym, dynamicznym charakterze, dokonywane przez jednostki sektora finansów publicznych i stanowią źródło finansowania zadań publicznych. Strumienie środków finansowych są gromadzone i kierowane na zaspokajanie potrzeb publicznych w drodze tworzenia publicznych zasobów finansowych i ich rozdysponowania. Zapewniają funkcjonowanie sektora publicznego i mogą przyczyniać się do wsparcia sektora prywatnego.

Podstawową metodą stosowaną w operacjach środkami publicznymi (procesach, zjawiskach w ruchu, przelewach) jest metoda bezzwrotna, właściwa większości dokonywanych operacji finansowych, zarówno po stronie wpływów, jak i wypływów. Są to dochody i wydatki budżetowe. Mają one z prawnego punktu widzenia charakter definitywny, ostateczny, właściwy gospodarowaniu budżetowemu i prawnym stosunkom powstającym w ramach systemu budżetowego, w odróżnieniu od systemu bankowego, czy szerzej – rynkowego, którego cechą jest zwrotność operacji finansowych. Wspomaga je cecha władczości stosunków prawnych, charakterystyczna dla publicznych operacji finansowych, które z zasady są przymusowe. Angażują one w sposób definitywny, nieodwracalny publiczne środki finansowe i dlatego też operacje te są objęte ścisłymi procedurami uchwalania, wykonywania i kontroli w ramach gospodarki budżetowej.

Jako wyjątkowe, uzupełniające, występują zwrotne metody – o charakterze czasowym, nieostateczne. W tych przypadkach po upływie określonego czasu od dokonania wpływu następują odpowiadające im wypływy środków finansowych. Z zasady operacje nieostateczne w mniejszym stopniu obciążają budżety publiczne, dlatego też zasady gospodarowania tymi środkami nie są tak rygorystyczne jak w przypadku operacji definitywnych, wywodzących się ze stosunków nadrzędności podmiotów publicznych.

Do tej kategorii można zaliczyć również środki bezzwrotne, definitywne, lecz o charakterze nadzwyczajnym i jednorazowym, jak i przychody z prywatyzacji mienia publicznego.

Szczególną, trzecią metodą operacji środkami publicznymi są publiczne operacje finansowe o charakterze warunkowym, potencjalnym. Dochodzą one do skutku, czyli powodują wypływ publicznych środków finansowych tylko w przypadku niespełnienia warunku po określonym czasie. Jeśli warunek nie wystąpi, zobowiązanie publicznoprawne nie przekształci się w operacje finansowe i nie spowoduje zaangażowania publicznych środków finansowych.

Obok podziału środków publicznych według metod przepływu środków pieniężnych i ich charakteru prawnego można także wyróżnić podział według kryterium kierunku przepływów strumieni finansowych tych środków (operacji, procesów finansowych). I tak, środki publiczne mogą więc mieć charakter:

– wpływów określanych mianem dochodów (należności, danin, obciążeń) publicznych oraz przychodów do budżetów i funduszy publicznych,

– wypływów określanych jako wydatki publiczne oraz rozchody z budżetów i funduszy publicznych.