Читать книгу Prawo finansowe Finanse publiczne - Elżbieta Chojna-Duch - Страница 24

We współczesnych gospodarkach coraz większe znaczenie ma polityka społeczno-ekonomiczna i finansowa; uważa się nawet, iż panuje obecnie prymat polityki nad prawami ekonomicznymi (jako odrzucenie determinizmu ekonomicznego i reguł matematycznych na rzecz woli politycznej w tych sferach).

Dziedzina finansów publicznych, system finansów publicznych, a zwłaszcza prawo finansowe, są zawsze ściśle związane z polityką finansową. Polityka finansowa państwa jest odbiciem polityki społeczno-ekonomicznej, w tym polityki makroekonomicznej, realizuje jej podstawowe cele. Cele te i środki ich realizacji określa władza publiczna. Ma ona więc w odróżnieniu od gospodarki (rzeczywistości procesów realnych) charakter subiektywny („życzeniowy”). Jest odzwierciedlona przede wszystkim w strategiach, programach makroekonomicznych, ustawach i planach finansowych władz publicznych przyjętych na przyszłe okresy i określa instrumenty realizacji jej celów. Często strategie te i programy określane są nazwami własnymi, np. „Europa 2020”, „Biała księga podatków”, w Polsce zaś był to rządowy program przyjęty przez Parlament „Strategia dla Polski”, obecnie kierunki rozwoju gospodarczego wskazuje przyjęty przez rząd program „Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”.

Polityka ekonomiczna każdego współczesnego państwa o gospodarce mieszanej i będące jej narzędziem prawo finansowe powinny zmierzać do realizacji czterech celów:

1) stałego wzrostu gospodarczego,

2) ograniczenia inflacji,

3) ograniczenia bezrobocia oraz

4) równowagi bilansu płatniczego.

!

Podstawowym celem polityki finansowej państwa jest też doprowadzenie do stabilności makroekonomicznej ze wzrostem gospodarczym, z niską inflacją, a w szczególności do równowagi finansów publicznych.

Osiągnięciu tego stanu służą: instrumenty finansowe i działania podejmowane w polityce makroekonomicznej i finansowej oraz kształtowanie systemu prawnego, które wyznaczają jej ramy.

Polityka finansowa nie jest wyłączną domeną organów państwa i samorządu terytorialnego, może być prowadzona na każdym szczeblu władzy i administracji publicznej, w różnej skali, dotyczyć różnych zadań, realizowana może być na terytorium całego państwa lub lokalnie, w krótkim bądź dłuższym okresie. Cele mogą mieć charakter strategiczny (nadrzędny) lub drugorzędny (odcinkowy, doraźny), długookresowy lub krótkookresowy (bieżący), natomiast środki ich realizacji, które mogą też równocześnie stanowić samoistne cele niższego rzędu, mogą być różnorodnymi instrumentami polityki finansowej. Każdy z podmiotów publicznych, prowadząc politykę finansową, w wyznaczonym prawem zakresie, we własnym interesie publicznym (społecznym), dokonuje subiektywnego wyboru celów, środków i metod, które służą jej realizacji. O skuteczności określanej i wdrażanej polityki finansowej decyduje właściwy, świadomy ich wybór, bazujący na badaniach teoretycznych, w tym analizach ekonomicznych oraz na praktyce.

Ze względu na zakres działania oraz metody w ramach polityki finansowej można wyróżnić np.: politykę budżetową (nazywaną też obecnie w Polsce – polityką fiskalną, od pojęcia ang. – fiscal policy), politykę podatkową, politykę kredytową, politykę celną, politykę pieniężną i walutową, politykę nadzoru nad rynkami finansowymi, politykę makroostrożnościową banków centralnych oraz politykę regulacji nadzoru, kontroli i audytu czy politykę dewizową. Ich cechą jest wzajemne przenikanie się, w szczególności polityki fiskalnej i pieniężnej (ang. policy mix) i wspólny cel – dostarczanie środków finansujących dobra i usługi wspierające rozwój gospodarki realnej i rozwój społeczny.

Wszystkie te rodzaje polityki finansowej (polityk) można dzielić według zróżnicowanych kryteriów. Na przykład w ramach polityki budżetowej można wyróżnić politykę kształtowania wynagrodzeń sfery budżetowej, politykę stabilizacyjnych reguł fiskalnych, politykę dotacji budżetowych dla jednostek i instytucji, politykę dopłat z budżetu państwa do kredytów preferencyjnych, udzielania budżetowych poręczeń i gwarancji, obsługi (zarządzania) zadłużenia publicznego, finansowania inwestycji z budżetu państwa oraz z budżetów jednostek samorządu terytorialnego czy politykę regionalną – współfinansowania projektów (zadań) pokrywanych w części ze środków Unii Europejskiej.

Należy dodać, że polityka przyjmowana i realizowana w innych dziedzinach (np. w dziedzinie obronności, ochrony zdrowia lub polityki społecznej) łączy się z polityką wydatków publicznych w związku z koniecznością, w przypadku jej realizacji, przeznaczenia odpowiednich środków na jej cele, np. wyrażana w unijnej „Globalnej Strategii na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej” z 2016 roku oznacza w rezultacie politykę zwiększenia wydatków na ten cel o 5 mld euro rocznie na zamówienia w sektorze obrony w budżetach UE oraz 500 mln euro na innowacyjne technologie związane z obronnością.