Читать книгу Prawo finansowe Finanse publiczne - Elżbieta Chojna-Duch - Страница 15

Samorządowe zakłady budżetowe są to odrębne, samodzielne, lecz nieposiadające osobowości prawnej samorządowe jednostki organizacyjne, które prowadzą działalność na zasadzie odpłatności, pokrywając wydatki (stanowiące koszty swej działalności) z własnych przychodów.

Likwidując państwowe zakłady budżetowe, pozostawiono je dla niektórych dziedzin i zadań gospodarki samorządowej, wymienionych w ustawie o finansach publicznych.

Zakłady budżetowe działają w sferach społecznie użytecznych, w których funkcjonowanie podmiotów prywatnych ze względu na niską rentowność przedsięwzięć jest dla nich mało opłacalne, wymaga ponoszenia dużych nakładów, niewspółmiernych do efektów finansowych.

Działalność wykraczająca poza zadania o charakterze użyteczności publicznej nie może być prowadzona w formie samorządowego zakładu budżetowego.

Od 2011 roku zakłady budżetowe mogą działać w sferze niektórych zadań publicznych realizowanych przez jednostki samorządowe w zakresie:

– gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

– dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

– wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

– lokalnego transportu zbiorowego,

– targowisk i hal targowych,

– zieleni gminnej i zadrzewień,

– kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

– pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

– utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,

– cmentarzy.

Samorządowy zakład budżetowy wykonuje zadania własne samorządu. Nowo tworzony zakład otrzymuje jednorazową dotację z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Podstawą gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu rozliczeniowego oraz rozliczenia z budżetem macierzystej jednostki. Część nadwyżki własnych przychodów nad kosztami działalności, w formie wpłat ustalonych na koniec tego okresu, zakłady przekazują na rzecz budżetu, pozostawiając dla swoich potrzeb tylko taką jej część, która jest niezbędna do utrzymania stanu środków obrotowych zapewniających rytmiczne funkcjonowanie zakładu.

Samorządowy zakład budżetowy może otrzymać pod pewnymi warunkami z budżetu danej jednostki środki wynikające z rozliczenia podatku od towarów i usług. Zakład budżetowy powinien więc funkcjonować jako samowystarczalna finansowo forma organizacyjnoprawna, który wpłaca do budżetu uzyskaną nadwyżkę środków obrotowych, ustalaną na koniec okresu sprawozdawczego, jednakże możliwe jest jego powiązanie z budżetem danego stopnia także ujemnym wynikiem swej działalności. Może on wówczas otrzymywać z budżetu środki na dofinansowanie tej działalności w formie dotacji: przedmiotowej, podmiotowej oraz celowej, w tym na realizację inwestycji.

Stawki dotacji przedmiotowych ustala minister finansów w rozporządzeniu. Dotacje przedmiotowe są przekazywane przez jednostki dotujące podległe dysponentom części budżetowych w ramach kwot zaplanowanych w budżecie na przedmiot działania, stosownie do przebiegu realizacji dotowanych zadań. Od 2000 roku wszystkie dotacje finansujące cele o charakterze bieżącym (nie dotyczy to więc dotacji inwestycyjnych i otrzymywanych w związku z realizacją projektów lub zadań współfinansowanych ze środków unijnych) nie mogą przekroczyć limitu 50% wydatków stanowiących koszty działalności zakładu. Wprowadzony limit dotacji ma na celu ograniczenie tworzenia uprzywilejowanych gospodarczych jednostek organizacyjnych w sferze budżetowej, a więc opartych na bezzwrotnym finansowaniu budżetu i niewykorzystujących w należytym stopniu możliwości osiągnięcia własnych przychodów. Tego rodzaju podmioty, które w zbyt dużym zakresie wykorzystują dotacje budżetowe, powinny być przekształcone w jednostki budżetowe.