Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 29

Chodzi przede wszystkim o proces charakteryzujący się znacznym spadkiem populacji miasta, która ze 150 tys. mieszkańców zmalała do 30 tys. lub mniej. Nie znamy dynamiki, z jaką doszło do takiego zmniejszenia liczby osadników, ani daty początku tego regresu. Wiadomo tylko, że jednocześnie – mniej więcej pod koniec okresu klasycznego – zaczęło ponownie rosnąć zaludnienie w Doline Meksyku i sąsiednich regionach, zwłaszcza położonych na wschód od tej doliny i kosztem masowego exodusu z Teotihuacan.

Ilustracja 2.9 Malowidło ścienne z Bonampak

Kulminacją procesu porzucania metropolii, a wskutek tego osłabiania władzy i wpływów Teotihuacańczyków były pożar i złupienie najważniejszych budowli. Nadal nie wiemy, kto ponosi odpowiedzialność za ten wandalizm, a przede wszystkim za wydarzenia, które doprowadziły Teotihuacan do tej katastrofy. Stawiano hipotezę, że zniszczeń dokonały pewne grupy ludów z północy, których część osiadła już w mieście, stanowiąc margines społeczny. Wskazano jednak, że owych niedawnych mieszkańców nie można uważać za sprawców „upadku” ze względu na ich małą liczebność i ograniczone zdolności do ataku. W każdym razie musiały to być oportunistyczne grupy, które wykorzystały destabilizację, aby uzyskać korzyści materialne.

Jedną z przyczyn, którą wskazywano jako ewentualną genezę „upadku”, były zmiany klimatyczne wpływające na środowisko wyniszczone nadmierną eksploatacją pól uprawnych i pociągające za sobą katastrofalne skutki. W pewnym stopniu teza ta łączy się ze wspomnianą już koncepcją, że doszło do ruchu migracyjnego z Doliny Meksyku ku północy, ale w tym przypadku zmiana klimatyczna oznaczałaby warunki mniej sprzyjające rolnictwu.

Większą akceptacją cieszyła się teza o zablokowaniu szlaków handlowych Teotihuacan. Racji bytu Teotihuacan należy zgodnie z takim punktem widzenia szukać w handlu dalekosiężnym. Argumentowano zatem, że osady znajdujące się na szlakach, które nadzorowało Teotihuacan, rozrastały się dzięki temu handlowi, aż nabrały znaczenia i siły wystarczającej do osiągnięcia pozycji wiodących ośrodków w ramach poszczególnych sieci handlowych. Za przykład takiej sytuacji może posłużyć Xochicalco: jego rozwój miał ostatecznie zablokować szlak z Teotihuacan w kierunku Oceanu Spokojnego. Model ten skądinąd zastosowano do obszaru Majów, przede wszystkim aby wyjaśnić – jak później zobaczymy – masowe wyludnienie Tikal pod koniec IX w.

Trzecia hipoteza dotycząca upadku Teotihuacan – do której się skłaniam – upatruje przyczyny w problemach wewnętrznych, konkretnie w starciach między grupami społecznymi z różnych warstw. Siła takiej hipotezy zależy w dużej mierze od ustalenia z pewną precyzją daty początku ruchu migracyjnego i jego rytmu, jeśli bowiem założymy, że rozpoczął się on ok. 500 r. n.e. – tzn. w okresie poprzedzającym „upadek” Teotihuacan – to można uznać, że exodus był w rzeczywistości ruchem oporu wobec warunków narzuconych przez elitę, która rozrastała się pod względem liczebności i roszczeniowości. Przeciwna teza, zgodnie z którą wspomniany exodus był nagły, zmusza do wzięcia pod uwagę wspominanej już możliwości inwazji. Należałoby jednak ustalić przyczyny procesu, który do niej doprowadził, a to kolejny raz zmuszałoby nas do wysnucia przypuszczenia, że najazd był możliwy tylko przy zaistnieniu pewnych warunków koniecznych, mianowicie powszechnego rozkładu ustroju w wyniku starcia elity z pospólstwem. Tak czy inaczej pojawia się pytanie, czy exodus jest przyczyną, czy rezultatem destabilizacji.

Teotihuacan, mimo zmierzchu i ostatecznego zniknięcia jako ważnego ośrodka gospodarczego i politycznego, nadal wywierało silny wpływ na resztę Mezoameryki i działo się tak aż do końca przedhiszpańskiej historii. Cechy charakterystyczne, które można by wiązać z Teotihuacan, takie jak architektura z motywem talud-tablero i swoista ikonografia teotihuacańska stanowiąca odbicie praktykowanych tam wierzeń, występowały na obszarze Majów nawet po upadku tej metropolii. Tak naprawdę to właśnie wtedy import owych wzorców stał się najintensywniejszy. Przetrwała pamięć o tym, czym było Teotihuacan i jakie miało znaczenie, chociaż ikonografia i idee związane z tym wielkim miastem przestały być przekazywane en bloc: zostały podzielone i złożone na nowo zgodnie z potrzebami tych, którzy do nich się odwoływali. Wyjęte z kontekstu zyskały nowe znaczenia.