Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 36

W latach 600–700 Chichimekowie, którzy osiedlili się w Tuli, zajęli okoliczne niskie wzgórza. Oznakami ich północnego pochodzenia, jakimi obecnie dysponujemy, jest nie tylko ceramika Coyotlatelco, ale i architektura z zastosowaniem portyków z kolumnami oraz sama technika wyrobu tych kolumn, polegająca na tworzeniu kolejnych okręgów z płyt mocowanych za pomocą piasku i zaprawy z wapna. Formy poprzedzające takie portyki znajdujemy w górskich ośrodkach stanu Zacatecas, takich jak La Quemada i Altavista.

W 700 r. Chichimekowie założyli miasto u stóp wzgórz nad rzeką, będące zaczątkiem ośrodka, którego ruiny znamy dzisiaj. Jest ono znane jako Tula Chico (hiszp. „mała Tula”). Jego centrum składało się z zespołu małych platform piramidalnych ze świątyniami i kolumnadami na wierzchołkach. Najbardziej znana jest świątynia o rzucie zarówno prostokątnym, jak i okrągłym, możliwe, że o wpływach huasteckich51. Ten zespół świątyń stanowił centrum miasta, które miało 6 km kw. i mieściło warsztaty ceramiki i obsydianu. Ok. 900 r. wytyczono nową przestrzeń obrzędową, niewiele ponad kilometr od pierwszej – współcześnie to właśnie ten wielki zespół można zwiedzać.

W latach 900–1168 nastąpił rozkwit Tuli. Bardzo prawdopodobne, że na początku tego nowego etapu doszło do sojuszu między Chichimekami, którzy stworzyli nowy ludny ośrodek, a grupami o tradycji teotihuacańskiej, które pozostały w dolinie i znalazły schronienie w takich miejscowościach jak Azcapotzalco lub Culhuacan. Owych dziedziców kultury Teotihuacan, potomków rodów, które rządziły starożytnym miastem, w źródłach nazywa się Nonoalkami.

W 900 r., gdy zawarto sojusz między Chichimekami a Nonoalkami, Teotihuacan było już definitywnie opuszczone, a Tula pełniła funkcję najważniejszego ośrodka miejskiego Doliny Meksyku. W ciągu trzystu lat nowe miasto będzie napędzać handel dalekosiężny, sojusze podobne do tych, które utrzymywało Teotihuacan, oraz analogiczne podboje. W centrum Tuli z czasem wzniesiono platformy, wielkie pałace, boiska do rytualnej gry w piłkę oraz zespół rzeźb wyróżniających się realizmem i monumentalnością.

W szczytowym okresie rozwoju Tula zachowywała charakterystyczne cechy ośrodka z północy. Wśród nich uwagę zwraca tzompantli (ołtarz zwieńczony konstrukcją z poprzecznych belek z nadzianymi czaszkami) i chac mool (rzeźba leżącego na boku kapłana trzymającego na brzuchu misę z darami ofiarnymi). Oba elementy wywodzą się ze Sierra Madre Zachodniej, a mieszkańcy Tuli wzbogacili je i rozpowszechnili w całej Mezoameryce. Obecność luster z pirytu i obiektów z turkusu również świadczy o łączności z tradycją górską dawnej kultury Chalchihuites i dalekim południowym wschodem dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Tzw. kultura Chalchihuites kwitła w okresie klasycznym, ale jej przejawy – jak się wydaje – istniały aż do wczesnego okresu postklasycznego. Swoim zasięgiem objęła część stanów Nayarit i Jalisco, a przede wszystkim stany Zacatecas i Durango.

Jednak Tula oprócz atrybutów społeczności górskiej miała cechy typowe dla wielkich miast mezoamerykańskich dzięki zdolnościom adaptacyjnym Chichimeków i wkładowi technologicznemu Nonoalków. Meandry pobliskich rzek pozwoliły tak zjednoczonym Toltekom-Chichimekom i Nonoalkom – wyznaczyć szeroką sieć kanałów nawadniających, które ułatwiły wyżywienie miasta zajmującego powierzchnię 16 km kw. i liczącego 80 tys. mieszkańców. Populacja ta mieszkała w aglomeracji miejskiej z wieloma zespołami mieszkalnymi i uliczkami. W strefie centralnej znajdowało się kilka osiedli mieszkaniowych typu teotihuacańskiego, tzn. zespołów wielorodzinnych z licznymi pomieszczeniami zbudowanymi z ciosanego kamienia oraz kilkoma wewnętrznymi dziedzińcami. Większość ludności jednak mieszkała w budynkach z cegły adobe. Każdy taki budynek składał się z 3–4 pomieszczeń zorganizowanych wokół dziedzińca, na którym stał mały ołtarz. Zadaszenie i mur w kształcie litery L u wejścia do budynku sprawiały, że ta grupa pomieszczeń nie była widoczna z ulicy.

W dzielnicach Tuli zajmowano się głównie wytwarzaniem ceramiki i obróbką obsydianu do wyrobu noży i grotów włóczni. W Tuli miały też swoje domy niektóre grupy cudzoziemskich kupców. Dzięki nim wprowadzano w obieg towary pochodzące z tutejszego rękodzielnictwa. Toltekowie nadal oddawali cześć Tlalocowi, a więc temu samemu bogowi deszczu, którego czcili Teotihuacańczycy, ale wydaje się, że ich najważniejszym bogiem był Quetzalcoatl52 – jego imieniem określali swojego władcę. Oprócz platform piramidalnych, dziedzińców i ołtarzy Toltekowie dużą wagę przywiązywali do rytualnej gry w pelotę, która miała symboliczne powiązania ze składaniem ofiar z ludzi poprzez dekapitację. Jeszcze dziś można zobaczyć w ruinach miasta dwa ogromne boiska. Najbardziej nowatorską cechą sztuki tolteckiej są przedstawienia gloryfikujące wojowników, których uważano za odpowiedzialnych za odżywianie Słońca. Tak to ukazuje ikonografia budowli sakralnej nazwanej „Świątynią Tlahuizcalpantecuhtli”53.

Potęga Tuli opierała się na silnych i rozwiniętych związkach z innymi ośrodkami oraz większymi organizmami państwowymi54. Pas wiosek w bezpośrednim sąsiedztwie dostarczał miastu produktów rolniczych oraz zapewniał wapień, krzemień i bazalt. Obsydian sprowadzano z Pachuki i w mniejszym zakresie z Otumby. Zachowały się też ślady handlu dalekosiężnego, który zaopatrywał Tolteków w bawełnę, kakao, cenne pióra, jadeit, serpentyn i inne dobra pochodzące z Guerrero, Oaxaki, Veracruz, Chiapas i Gwatemali. W Tuli znajdujemy również ceramikę z Michoacan i turkus z Nowego Meksyku.

Wydaje się, że niektóre miasta były bezpośrednio podporządkowane Tuli. Moglibyśmy je uznać za prowincjonalne stolice domniemanego imperium tolteckiego: Teotenango na południu, Tulancingo na wschodzie i San Isidro Culiacán (stan Guanajuato) na północnym zachodzie. Zachowały się także ślady po regionalnej stolicy o wiele dalej na północ, której nazwy źródła nie podają – możliwe, że chodzi o Guasave w stanie Sinaloa. To właśnie na tym etapie rozkwitu Tolteków granica mezoamerykańska osiągnęła swój najdalszy zasięg na wybrzeżu Pacyfiku, dochodząc aż do Sonory. Wśród ośrodków z tego okresu – z centrami obrzędowymi, grobowcami zawierającymi depozyty ofiarne, bogato zdobioną ceramiką, boiskami do gry w piłkę – należy wymienić Culiacán położone nad rzeką San Lorenzo, Guasave w dolinie rzeki Sinaloa oraz Mochicahui w dolinie rzeki Fuerte. Wszystkie te ośrodki stanowią część tzw. tradycji Aztatlán, która obejmuje też niektóre miejscowości w dzisiejszych stanach Nayarit i Jalisco.

Dominującą cechą owej tradycji jest występowanie stylistyki i ikonografii pochodzenia tolteckiego, które połączyły wcześniejsze tradycje regionalne. Na tradycyjnych dziełach Aztatlán pojawiają się różne motywy związane z ofiarą z ludzi: krzemienne noże, białe pióra ofiarne, czaszki i serca. Może to także być szkielet (z pozostałymi jeszcze fragmentami ciała) podobny do tego, jaki widoczny jest na Murze Węży (coatepantli) z Tuli. Do zbioru symboli dołączyły nowe elementy: gwiazda i jaguar. Pojawiają się wyobrażenia Tlaloca (jednego z głównych bogów panteonu teotihuacańskiego), Xipe Toteca (obdartego ze skóry boga wiosny)55 i oczywiście upierzonego węża oraz segmentowanego ślimaka, które nawiązywały do Quetzalcoatla i były silnie związane z ideologią miasta Tuli. Ponadto w tradycji Aztatlán występują figury rzeźbione w alabastrze z wykorzystaniem techniki imitującej tę, którą Toltekowie rozwinęli z wykorzystaniem materiału równie przezroczystego, ale twardszego: onyksu meksykańskiego (tekalitu).

Ślady obecności tolteckiej odnajdujemy również na półwyspie Jukatan, 1,5 tys. km na południe od Tuli. Możliwe, że w obu przypadkach – Aztatlán i Jukatanu – podobieństwa wynikają z kontaktów handlowych, głównie z polityki przemieszczania się i sprzymierzania się grup etnicznych, które parały się kupiectwem.