Читать книгу Standardy opieki pielęgniarskiej w kardiologii inwazyjnej - Группа авторов - Страница 15

Serce jako pompa podzielone jest na dwie części – prawą i lewą. Prawa odbiera z organizmu krew ubogą w tlen i tłoczy ją do płuc, gdzie oddawany jest dwutlenek węgla. Z płuc, z zapasem tlenu, krew powraca do lewej komory, a stąd płynie dalej, do każdej komórki ciała. Układ krążenia, z jednej strony, transportuje tlen do tkanek ustroju, a z drugiej odprowadza powstałe produkty przemiany materii. W warunkach zmieniającego się zapotrzebowania poszczególnych organów (np. w czasie wysiłku fizycznego, gorączki, wzrostu organizmu itp.) prawidłowe funkcjonowanie człowieka zależy od optymalnego przepływu krwi, co oznacza konieczność występowania zmian wielkości rzutu serca oraz zapewnienia właściwej regionalnej redystrybucji krwi między narządami. Niewydolność serca (NS) to stan, w którym to działanie zostaje zaburzone.

W najnowszych wytycznych ESC eksperci definiują NS jako zespół kliniczny, w którym u chorego występują typowe objawy podmiotowe i, w zależności od dynamiki ich rozwoju dzielą niewydolność na: ostrą (rozwijającą się szybko, gwałtownie) oraz przewlekłą (gdzie objawy narastają stopniowo w dłuższym okresie).

W ostrej niewydolności serca objawy kliniczne zgrupowano w sześciu kategoriach:

■ zaostrzenie lub dekompensacja przewlekłej niewydolności serca – jest to najczęstsza postać; manifestuje się dysfunkcją mięśnia sercowego, zastojem w krążeniu płucnym i/lub obrzękami obwodowymi,

■ obrzęk płuc – w wywiadzie pojawia się duszność spoczynkowa, ortopnoe, cechy niewydolności oddechowej; osłuchowo rzężenia nad polami płucnymi,

■ nadciśnieniowa niewydolność serca – podmiotowym i przedmiotowym objawom niewydolności serca towarzyszy wysokie ciśnienie tętnicze krwi,

■ wstrząs kardiogenny – objawy hipoperfuzji tkankowej; wartości ciśnienia skurczowego < 90 mmHg, skąpomocz lub bezmocz,

■ izolowana prawokomorowa niewydolność serca,

■ zespół wieńcowy i niewydolność serca.

Przewlekłą niewydolność serca zgodnie z definicją ESC można rozpoznać, gdy zostaną stwierdzone:

■ typowe objawy podmiotowe, takie jak: duszność spoczynkowa lub wysiłkowa, zmęczenie, apatia,

■ typowe objawy przedmiotowe, tzn.: tachykardia, tachypnoe, rzężenia nad polami płucnymi, przesięki w opłucnej, powiększenie wątroby, obrzęki obwodowe,

■ morfologiczne i czynnościowe nieprawidłowości w mięśniu sercowym objawiające się: powiększeniem serca, pojawieniem się trzeciego tonu serca, podwyższonym stężeniem peptydu natriuretycznego.

Częstość występowania niewydolności serca wzrasta wraz ze starzeniem się społeczeństwa i poprawą przeżycia pacjentów z chorobami stanowiącymi najczęstsze przyczyny jej rozwoju (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa i cukrzyca). Nie ma uniwersalnej definicji starości. Zmiany fizjologiczne związane z upływem lat nie pojawiają się w ściśle określonym czasie ani nie mają jednakowego nasilenia u wszystkich ludzi. Rozpoczynają się w wieku średnim i przybierają na sile wraz z upływem czasu.

W układzie sercowo-naczyniowym na pierwszy plan wysuwa się wzrost sztywności mięśnia sercowego wywołany apoptozą, czyli zaprogramowaną śmiercią kardiomiocytów. Pojawia się przerost lewej komory, kompensujący wzmożoną pracę serca spowodowaną usztywnieniem tętnic. Naczynia tętnicze stawiając opór krwi wyrzucanej z lewej komory, przyczyniają się do wzrostu ciśnienia skurczowego. Koncentryczny przerost lewej komory serca powoduje zmniejszenie przepływu krwi w czasie rozkurczu. W następstwie przeciążenia lewego przedsionka dochodzi do zastoju krwi w krążeniu płucnym. Pojemność minutowa serca zaczyna być regulowana głównie poprzez zwiększenie preload i wzrost objętości wyrzutowej, a nie przez przyspieszenie rytmu, co doprowadza do znacznego jej deficytu podczas wysiłku, odczuwalnego przez pacjenta jako szybkie męczenie się. Trzeba przy tym pamiętać, że w podeszłym wieku wczesne stadium NS może się ujawniać pod postacią tzw. masek klinicznych, do których należą: bezsenność, częste uczucie kołatania serca, zaburzenia poznawcze oraz depresja.

Leczenie NS stanowi jedno z największych wyzwań współczesnej kardiologii. Mimo postępu leczenia zachowawczego oraz szerokiego wachlarza interwencji zabiegowych i kardiochirurgicznych śmiertelność roczna w ostrej i zaawansowanej niewydolności serca nadal jest bardzo wysoka i wynosi ok. 50%. Zgodnie z zaleceniami ESC leczeniem z wyboru w tej grupie chorych jest przeszczep serca, ale duża dysproporcja pomiędzy liczbą pacjentów oczekujących na transplantację a liczbą dawców zrodziła potrzebę uzupełnienia optymalnego leczenia farmakologicznego urządzeniami wspomagającymi bądź zastępującymi pracę serca.

Mechaniczne wspomaganie krążenia to termin bardzo szeroki, łączący metody do krótko- i długoterminowego wspierania pracy serca.

Podstawowym zastosowaniem wspomagania mechanicznego jest:

■ bridge to transplantation – leczenie pomostowe do czasu przeszczepienia serca mające na celu utrzymanie przy życiu biorcy do czasu otrzymania narządu,

■ bridge to recovery – leczenie pomostowe do czasu, gdy stan serca własnego poprawi się na tyle, by mogło przejąć swą funkcję,

■ bridge to candidacy – poprawa czynności narządów innych niż serce, aby pacjent dotychczas niekwalifikujący się do transplantacji mógł zostać kandydatem do przeszczepu,

■ bridge to decision – przejściowe wspomaganie krążenia u pacjentów z ostrą niewydolnością serca do czasu ukończenia pełnej oceny klinicznej i podjęcia decyzji o dalszym leczeniu.

Dostępnych jest wiele urządzeń do wspomagania serca.