Читать книгу Handelsrecht - Philipp S. Fischinger - Страница 104

Anmerkungen

Оглавление

[1]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 8, Rn. 1.

[2]

BGH 10.11.1997 – II ZB 6/97, NJW 1998, 1071; BayObLGZ 28.3.1977 – BReg 3 Z 4/76, 1977, 76, 78; Preuß, in: Oetker, HGB, § 8, Rn. 4.

[3]

Lutter, NJW 1969, 1873, 1875 f.; Preuß, in: Oetker, HGB, § 8, Rn. 5.

[4]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 8b, Rn. 1; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 8b, Rn. 1.

[5]

Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 8b, Rn. 3.

[6]

Röhricht, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 2, Rn. 10 f.; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 12, Rn. 2 m. w. N.

[7]

BayObLG 6.12.1985 – BReg 3 Z 116/85, ZIP 1986, 93, 94; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 16, Rn. 3.

[8]

Näher z. B. Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 8, Rn. 8.

[9]

RGZ 127, 154, 156; BGH 21.6.2011 – II ZB 15/10, ZIP 2011, 1562; KG Berlin 22.8.2011 – 25 W 17/11, FGPrax 2012, 122, 123.

[10]

Vgl. BGH 24.10.1988 – II ZB 7/88, NJW 1989, 295, 296; BayObLG 5.11.1982 – BReg 3 Z 92/82, WM 1983, 248.

[11]

Bitter/Schumacher, Handelsrecht, § 4, Rn. 6.

[12]

Vgl. auch Fezer, Klausurenkurs im Handelsrecht, Fall 13; Schöne, Fälle zum Handels- und Gesellschaftrecht Band I, Fälle 1, 2, 3, 10.

[13]

Weitere Beispiele bei W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 8, Rn. 7.

[14]

BGH 28.2.1983 – II ZB 8/82, NJW 1983, 1676; OLG Stuttgart 18.10.2007 – 8 W 412/07, BB 2007, 2428.

[15]

S. auch Rn. 419.

[16]

Bejahend Canaris, Handelsrecht, § 4, Rn. 11; Schroeder/Oppermann, JZ 2007, 176, 182; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 8, Rn. 8; a. A. OLG Hamburg 4.12.2008 – 11 Wx 80/08, NZG 2009, 957 m. w. N.

[17]

Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 8, Rn. 5.

[18]

RGZ 63, 245, 249.

[19]

BGH 1.7.1991 – II ZR 292/90, WM 1991, 1466 f.

[20]

Hier kommt aber ggf. eine analoge Anwendung in Betracht, s. Rn. 62 mit Fn. 53 bzw. Rn. 69 mit Fn. 62.

[21]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 19 m. w. N. auch zur Mindermeinung.

[22]

Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 5; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 19.

[23]

Ein weiteres klausurrelevantes Beispiel ist mit Blick vor allem auf die Haftung nach § 128 HGB die Nichteintragung des Ausscheidens eines Gesellschafters einer OHG (Eintragungspflicht nach § 143 II, I HGB), der ursprünglich entgegen § 106 II Nr. 1 HGB gar nicht als Gesellschafter im Handelsregister eingetragen war.

[24]

BGH 21.12.1970 – II ZR 258/67, NJW 1971, 1268, 1270; 11.11.1991 – II ZR 287/90, NJW 1992, 505, 507; OLG Köln 3.6.2015 – I-2 Wx 117/15, GmbHR 2015, 1156; Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 13 f.; MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 36; Oetker, Handelsrecht, § 3, Rn. 44; Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 8; Bitter/Schumacher, Handelsrecht, § 4, Rn. 27.

[25]

Medicus/Petersen, Bürgerliches Recht, Rn. 105; John, ZHR 140 (1976), 236 ff.; Schilken, AcP 187 (1987), 1, 8.

[26]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 21; Oetker, Handelsrecht, § 3, Rn. 45.

[27]

MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 37 m. w. N. auch zur Mindermeinung.

[28]

Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 20; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 10.

[29]

Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 81.

[30]

Vgl. dazu z. B. Staudinger/Schwarze, § 280, Rn. C 19.

[31]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 24; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 12; Müko-HGB/Krebs, § 15, Rn. 42 f. m. w. N. auch zur Gegenauffassung.

[32]

RGZ 144, 199, 200.

[33]

OLG Oldenburg 4.2.2010 – 8 U 121/09, NZG 2011, 230, 231.

[34]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 12.

[35]

Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 33.

[36]

RGZ 128, 172, 181; BGH 1.12.1975 – II ZR 62/75, NJW 1976, 569; 9.10.2003 – VII ZR 122/01, NJW-RR 2004, 120; Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 12; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 26.

[37]

Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 34; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 13; Wamser, in: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 15 HGB, Rn. 6; a. A. Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 84.

[38]

BGH 9.10.2003 – VII ZR 122/01, NJW-RR 2004, 120 (Hervorhebung hier).

[39]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 13.

[40]

Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 8.

[41]

RGZ 93, 238; BFH 13.4.1978 – V R 94/74, NJW 1978, 1944; vgl. auch BGH 19.2.2009 – III ZR 91/08, NJW 2009, 1809, 1810; Bitter/Schumacher, Handelsrecht, § 4, Rn. 35.

[42]

Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 10.

[43]

Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 6; Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 22; MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 41.

[44]

Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 39.

[45]

Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 14; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 27 f.

[46]

Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 24.

[47]

BGH 1.12.1975 – II ZR 62/75, NJW 1976, 569; ebenso z. B. Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 6; MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 54; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 16; Bülow, Handelsrecht, Rn. 142.

[48]

Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 86; Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 26; John, ZHR 140 (1976), 236, 254 f.; Bitter/Schumacher, Handelsrecht, § 4, Rn. 39.

[49]

Rüthers/Fischer/Birk, Rechtstheorie, Rn. 848, 902 f.; Bydlinski, Methodenlehre, S. 480; Röhl/Röhl, Rechtslehre, S. 621.

[50]

Bitter/Schumacher, Handelsrecht, § 4, Rn. 10.

[51]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 33; Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 87.

[52]

Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 24; Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 17; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 36; a. A. z. B. MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 65; differenzierend W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 19 (Anwendung auf konstitutiv wirkende eintragungsfähige Tatsachen).

[53]

Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 88a; Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 17 m. w. N.

[54]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 34 m. w. N.

[55]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 19; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 13; a. A. Paefgen, ZIP 2008, 1653, 1656.

[56]

Dazu Rn. 545 ff.

[57]

BGH 8.5.1972 – II ZR 170/69, NJW 1972, 1418, 1419; 8.7.1976 – II ZR 211/74, BB 1976, 1479, 1480; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 14; restriktiver Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 32 f. und Wamser, in: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 15 HGB, Rn. 7, nach denen selbst für Kaufleute in der Regel keine Informationsobliegenheit bei Alltagsgeschäften besteht.

[58]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 22.

[59]

„Dritten […] die nachweisen, dass es ihnen unmöglich war, die Urkunden oder Angaben zu kennen“.

[60]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 22; Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 20; MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 73; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 44.

[61]

Ähnlich Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 53; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 14.

[62]

Vgl. Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 38; Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 18; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 13; Kindler, Grundkurs Handels- und Gesellschaftsrecht, § 3, Rn. 36; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 20; a. A. mit dem beachtlichen Argument, Rechtsscheintatbestände dienten dem Schutz des Dritten, MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 67; Koch, in: Staub, HGB, § 15, Rn. 83.

[63]

MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 79.

[64]

Ebenso Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 36; Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 47; K. Schmidt, Handelsrecht, § 14, Rn. 6; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 13; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 24.

[65]

Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 15; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 24; vgl. BGH 8.5.1972 – II ZR 170/69, NJW 1972, 1418, 1419; 28.11.1980 – I ZR 159/78, WM 1981, 238, 239.

[66]

BGH 8.5.1978 – II ZR 97/77, NJW 1978, 2030; 1.6.1981 – II ZR 1/81, NJW 1981, 2569; 15.1.1990 – II ZR 311/88, NJW 1990, 2678, 2679; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 24.

[67]

Achtung Terminologie: Viele Prüfer legen großen Wert darauf, dass von „unrichtiger“ – und nicht von „falscher“ – Bekanntmachung gesprochen wird (gleiches gilt z. B. bei §§ 2365, 2366 BGB)!

[68]

RGZ 142, 98, 104 f.

[69]

RGZ 131, 12, 14 f.

[70]

Vgl. BT-Drucks. V/3862, S. 11 l. Sp.

[71]

Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 47, 8 ff.; Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 35; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 55; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 18; a. A. W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 27; MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 87 (analoge Anwendung auf eintragungsfähige Tatsachen).

[72]

BGH 18.10.2016 – II ZR 314/15, NJW 2017, 559, 560.

[73]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 56.

[74]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 28.

[75]

Allgemeine Meinung, vgl. z. B. MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 88; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 28; Wamser, in: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 15 HGB, Rn. 10.

[76]

Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 98; Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 46.

[77]

Wamser, in: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 15 HGB, Rn. 10; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 18.

[78]

W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 28; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 18, 23; Wamser, in: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 15 HGB, Rn. 11; zu einem möglichen Amtshaftungsanspruch s. auch unten Rn. 170.

[79]

Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 45; MüKo-HGB/Krebs, § 15, Rn. 89; Schilken, AcP 187 (1987), 1, 13; Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 39; K. Schmidt, Handelsrecht, § 14, Rn. 82; Hager, JURA 1992, 57, 64; Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 99; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 59.

[80]

BT-Drucks. V/3862, S. 11 l. Sp.

[81]

K. Schmidt, JuS 1977, 209, 215; Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 51; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 19; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 61 ff.; Bülow, Handelsrecht, Rn. 153.

[82]

So i.E. auch Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 102.

[83]

Zu Haftungshöchstsummen im Einzelnen Fischinger, Haftungsbeschränkung im Bürgerlichen Recht, § 2 A.

[84]

Rüthers/Fischer/Birk, Rechtstheorie, Rn. 848, 902 f.; Bydlinski, Methodenlehre, S. 480; Röhl/Röhl, Rechtslehre, S. 621.

[85]

BT-Drucks. V/3862, S. 10: „Es muss daher […] § 15 HGB dahin geändert werden, dass gutgläubige Dritte im Vertrauen auf eine unrichtige Bekanntmachung unabhängig davon geschützt werden, ob die Unrichtigkeit von der Gesellschaft, in deren Angelegenheit die Tatsache einzutragen war, veranlaßt worden ist und ob sie die Berichtigung schuldhaft unterlassen hat.“ (Hervorhebung hier).

[86]

BVerfG 9.8.1978 – 2 BvR 831/76, BVerfGE 49, 148, 157; 15.5.1984 – 1 BvR 464/81, BVerfGE 67, 70, 88.

[87]

Vgl. z. B. BVerfG 30.6.1964 – 1 BvL 16/62, BVerfGE 18, 97, 111; 15.6.1983 – 1 BvR 1025/79, BVerfGE 64, 229, 242; 28.5.1993 – 2 BvF 2/90, BVerfGE 88, 203, 331.

[88]

Canaris, JZ 1987, 993, 1001 f.; ders., JZ 1988, 494, 497; ders., JZ 1990, 679, 681 (dort plädiert er für eine ausnahmsweise Heranziehung von § 242 BGB zur Beschränkung exorbitanter Schadensersatzfolgen).

[89]

Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 51.

[90]

Fischinger, Haftungsbeschränkung im Bürgerlichen Recht, § 3 B III 3 a) (bei Reduktionsklausel).

[91]

Ablehnend gegen dieses Argument Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 64 m. w. N.

[92]

Näher Fischinger, Haftungsbeschränkung im Bürgerlichen Recht, § 3 B III 3 d) gg) (bei Reduktionsklausel).

[93]

Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 41.

[94]

Gehrlein, in: Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, HGB, § 15, Rn. 36; Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 41.

[95]

Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 65; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 32; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 21.

[96]

BGH 5.2.1990 – II ZR 309/88, NJW-RR 1990, 737, 738; W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 34; Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 50; a. A. K. Schmidt, Handelsrecht, § 14, Rn. 98.

[97]

BGH 5.2.1990 – II ZR 309/88, NJW-RR 1990, 737, 738.

[98]

Ammon/Ries, in: Röhricht/Graf von Westphalen, HGB, § 15, Rn. 43; K. Schmidt, Handelsrecht, § 14, Rn. 95; Brox/Henssler, Handelsrecht, Rn. 102; Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 72; a. A. W.-H. Roth, in: Koller/Kindler/Roth/Drüen, HGB, § 15, Rn. 30; Hopt, in: Baumbach/Hopt, HGB, § 15, Rn. 19; Canaris, Handelsrecht, § 5, Rn. 54; Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 66.

[99]

Preuß, in: Oetker, HGB, § 15, Rn. 73.

[100]

RGZ 142, 98, 104 f.

[101]

RGZ 131, 12, 14 f.

[102]

Vgl. BT-Drucks. V/3862, S. 11 l. Sp.

[103]

Lettl, Handelsrecht, § 3, Rn. 73.

Handelsrecht

Подняться наверх