Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 45

Pierwsi tlatoque, czyli władcy Mexików (tu w liczbie mnogiej; określenie tlatoani oznacza dosłownie „tego, który mówi”; w ten sposób określano najwyższych przywódców jednostek politycznych Nahua) zostali zmuszeni do płacenia trybutu Azcapotzalco i uczestniczyli w wojnach prowadzonych podczas ekspansji tepaneckiej. Acamapichtli (1376–1396) odegrał decydującą rolę w tepaneckich podbojach Xochimilco, Mizquic, Cuitlahuac i Cuauhnahuac (dzis. Cuernavaca). Huitzilihuitl (1396–1417) dowodził wojskiem Mexików w okrutnej kampanii Tezozomoca przeciw Xaltocan, a nawet brał udział w początkowych działaniach zbrojnych przeciw Texcoco. W czasie rządów Chimalpopoki (1417–1427) nastąpił kryzys związany z sukcesją w Azcapotzalco: po śmierci Tezozomoca tron pozostał w rękach jego młodszego syna Tayatzina. Nie mogąc się z tym pogodzić, pierworodny Maxtla obalił brata. Mexikowie uczestniczyli w nieudanej próbie przywrócenia na tron Tayatzina – w konsekwencji Chimalpopoca został uwięziony przez Maxtlę i zamordowany.

Mexikowie po zabójstwie władcy, udręczeni nadmiernymi daninami nakładanymi na nich przez Azcapotzalco, nawiązali kontakt z Nezahualcoyotlem, który po śmierci ojca przebywał w Dolinie Puebli i Tlaxcali, i zawarli z nim przymierze z celu pokonania Azcapotzalco. Plan ukuty przez możnych Mexików przewidywał współpracę z oddziałami Huexotzinków i porozumienie o zachowaniu neutralności z tepaneckim miastem Tlacopan, które nie popierało polityki Maxtli. Mexikom przewodził ich nowy tlatoani Itzcoatl (1427–1440).

Sojusz okazał się sukcesem – Azcapotzalco zostało pokonane w 1428 r. Przekształciło to Mexico-Tenochtitlan w niezależny ośrodek polityczny, który po raz pierwszy w dziejach nie musiał nikomu płacić trybutu.

Po pokonaniu tak potężnego rywala i nawiązaniu współpracy z największą potęgą wschodniego pasa doliny Mexikowie znaleźli się w uprzywilejowanej pozycji jako wielka stolica polityczna. Gdy podporządkowali sobie kilka dawnych ośrodków płacących daninę Tepanekom, takich jak Xaltocan i inne w rejonie Cuauhnahuac, w 1434 r. utworzyli Trójprzymierze z Texcoco i Tlacopan (Tacubą)68.

Wydaje się, że Trójprzymierze było wielkim układem politycznym, który uczestniczącym w nim trzem regionalnym stolicom miał zapewnić stabilność i długotrwałe panowanie. Podobne sojusze najprawdopodobniej występowały już wcześniej w Mezoameryce, a przykładem może być układ tworzony przez Tulę, Otumbę i Culhuacan. Przymierze zobowiązywało strony do wzajemnej pomocy i pozwalało wykorzystać doświadczenie każdego z nich w różnych częściach doliny i w relacjach z różnymi państewkami. Dawne podboje, związki dynastyczne, a nawet szlaki handlowe, w których uczestniczyła każda z trzech stron, włączano do sojuszu, przy czym żadna ze stolic nie traciła własnej tożsamości i bezpośredniej więzi z grupą podległych państewek.

W Dolinie Meksyku i jej okolicach istniało wiele ośrodków politycznych, które były bezpośrednio podporządkowane jednej z trzech wielkich stolic Trójprzymierza. Oznacza to, że oprócz płacenia trybutu jednostki te musiały znosić ingerencję polityczną sprzymierzonych tlatoque, którzy nominowali nowych władców, nawet jeśli w ten sposób naruszali zasady lokalnej sukcesji. Głównymi ośrodkami zależnymi od Tenochtitlan były Ecatepec, Tenayuca, Mexicalcingo, Huitzilopochco (Churubusco), Iztapalapa, Culhuacan, Xochimilco, Cuitlahuac i Mizquic. Od Texcoco zależały bezpośrednio Huexotla, Coatlinchan, Chimalhuacan, Otumba, Tepetlaoztoc, Acolma, Tepechpan, Tezoyuca, Chiconautla, Tulancingo, Cuauhchinanco (Cuauhchinango), Xicotepec, Pahuatlan i Tlacuilotepec. Z kolei Tlacopan sprawowało bezpośrednie rządy nad następującymi miastami: Azcapotzalco, Ocoyoacac, Coyohuacan (Coyoacán), Atlacahuacan (Tacubaya), Cuauhitlan, Tultitlan, Tepotzotlan, Huehuetoca, Tzompanco (Zumpango), Tula, Atitalaquia, Tezontepec, Mizquiyahuala, Itzimiquilpan, Apazco, Atotonilco, Itzcuintlapilco oraz Hueypuchtla. Bezpośrednia władza Tenochtitlan przekładała się, jak widać, głównie na zwierzchność nad miejscowościami nadjeziornymi i położonymi w południowej części doliny. Tlacopan miało przeważające wpływy w strefie Otomí, na zachodzie i północnym zachodzie Doliny Meksyku, a Texcoco kontrolowało liczne miejscowości na wschodzie i północnym wschodzie doliny aż do podnóża gór w stanach Puebla i Hidalgo.

Bogactwo Trójprzymierza wynikało z trzech elementów: danin ściąganych od bezpośrednich poddanych, tzn. mieszkańców trzech stolic, Tlacopan, Texcoco i Meksyku; trybutów wspomnianych wcześniej zależnych ośrodków politycznych; danin wszystkich prowincji, które zostały podbite w pozostałej części Mezoameryki. Arystokracja Mexików bogaciła się dzięki trybutowi płaconemu przez zwykłych Mexików oraz przez ośrodki podporządkowane jak Chalco, a także prowincje tak odległe jak Soconusco na wybrzeżu Chiapas, wielki producent kakao. Texcocański dwór i arystokracja zawdzięczały dochody trybutowi płaconemu w naturze i robociźnie przez mieszkańców Texcoco, dobrom przysyłanym przez miasta, np. Acolman lub Oztoticpan oraz temu, co wnosili trybutariusze zza południowych gór, tacy jak Alpuyeca czy Tlaquiltenango z regionu Tlahuica. To samo możemy powiedzieć o Tlacopan.

Mapa 3.2 Jezioro Meksyk i niektóre z leżących nad nim miast w czasach Mexików

Trybuty jednostek politycznych podporządkowanych Trójprzymierzu nie były sumowane, aby rozdzielić je między trzech członków – każda prowincja musiała wysyłać należny trybut odpowiedniej stolicy. Tollocan (Toluca) wysyłała swoją daninę do Tlacopan, Cuauhtitlan oddawało trybut Tenochtitlan, a Tepotzotlan płaciło bezpośrednio Texcoco itd. Mogło się zdarzyć, że jedna prowincja płaciła daninę jednocześnie dwóm stolicom Trójprzymierza, określoną ilość każdej z nich. Tak było w przypadku Cuauhnahuac, które płaciło daninę Tenochtitlan i Texcoco.

Co najmniej trzy okoliczności mogły wpłynąć na to, że prowincja płaciła trybut akurat tej jednej spośród trzech stolic Trójprzymierza. Po pierwsze, gdy jakaś stolica wzięła większy ciężar na swoje barki w danej kampanii wojskowej i podbój określonego ośrodka politycznego mogła przypisać właśnie sobie, to automatycznie przynależał on do niej jako płatnik trybutu. Mogło to dotyczyć nawet podbojów mniej lub bardziej zamierzchłych, które nastąpiły przed utworzeniem sojuszu. Po drugie, nawet jeśli jakiś ośrodek został podbity przez Trójprzymierze, ale znajdował się w strefie wpływów jednej ze stolic, było bardziej prawdopodobne, że zostanie przyznany tej właśnie stolicy. Po trzecie, wydaje się, że istniał margines dla pewnych korekt poprzez decyzje polityczne, które pozwalały równoważyć siły w ramach Trójprzymierza, w tym także kwestię przyznawania trybutów. Należy wreszcie wyjaśnić, że Tlacopan miało zawsze mniejszą liczbę prowincji płacących daninę niż pozostałe dwie stolice, ponieważ było miastem niedawno pokonanych Tepaneków. Meksyk i Texcoco były silniejsze niż ich sprzymierzeniec z zachodniej części doliny.

Można przypuszczać, że oprócz podziału napływających trybutów istniał także podział specjalizacji między trzema sprzymierzonymi stolicami: Mexico-Tenochtitlan było bezdyskusyjnym przywódcą wojskowym: jego wojsko było najsilniejsze, a kampanie wojenne planowano w pałacu mexickiego huey tlatoani („wielki władca” lub „wielki pan”; określenie to było używane wyłącznie w odniesieniu do suwerenów hegemonicznych organizmów państwowych – jak te tworzące Trójprzymierze – którym były podporządkowane inne, słabsze jednostki polityczne). Texcoco miało najlepszą opinię w kwestii projektowania i wykonywania robót publicznych, takich jak groble i drogi, a na jego dworze dokonał się największy rozkwit kultury i sztuki. Tepanekowie z Tlacopan byli znani z biegłości w handlu.