Читать книгу Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF - Группа авторов - Страница 28

Obrót bezgotówkowy obejmuje rozliczenia pieniężne, które dokonywane są za pośrednictwem i pod kontrolą banku (przy wykorzystaniu rachunków bankowych). Jednostki gospodarcze mogą posiadać w banku następujące rodzaje rachunków:

• rozliczeniowe bieżące (do gromadzenia środków i dokonywania bieżących rozliczeń w walucie krajowej),

• rozliczeniowe pomocnicze (do realizacji określonych płatności w innym banku lub innym oddziale banku, w którym prowadzony jest rachunek bieżący),

• dewizowe (do dokonywania rozliczeń wyrażonych w walutach obcych),

• oszczędnościowe, np. lokat terminowych (do przechowywania środków przez czas określony w umowie z bankiem),

• środków wyodrębnionych (np. rachunek zakładowego funduszu świadczeń socjalnych),

• powiernicze (służące zabezpieczaniu transakcji pomiędzy klientami banku i ich kontrahentami).

Podkreślenia wymaga fakt, że prawo gospodarcze [ustawa o swobodzie działalności, art. 22 ust. 1] wskazuje rodzaje płatności, które muszą być realizowane w formie bezgotówkowej. I tak za pośrednictwem rachunku bankowego (a nie w gotówce) obowiązkowo dokonywane lub przyjmowane są płatności związane z wykonywaną działalnością gospodarczą w każdym przypadku, gdy:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca9 oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Wszelkie płatności spełniające powyższe warunki muszą być realizowane w formie bezgotówkowej, co ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa w obrocie pieniężnym.

Zmiany w stanie środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych ewidencjonowane są na podstawie dokumentu bankowego – wyciąg bankowy (WB), do którego dołączone są odpowiednie dokumenty źródłowe (faktura, lista płac itp.). Dzięki temu możliwe jest sprawdzenie zgodności ewidencji prowadzonej przez jednostkę z ewidencją bankową. Wszelkie błędne zapisy podlegają korekcie na podstawie noty bankowej. Dokumenty stanowiące podstawę zapisów księgowych, w tym potwierdzające płatność bezgotówkową, powinny spełniać formalne wymogi wskazane w art. 21 ustawy o rachunkowości.

Ze względu na różnorodność rachunków bankowych, jakie może posiadać jednostka, ewidencja środków pieniężnych na rachunkach bankowych powinna być tak prowadzona, by było możliwe ustalenie stanu środków na poszczególnych rachunkach. Stąd też w ewidencji syntetycznej często wyodrębnia się konto „Rachunek bieżący” oraz „Inne rachunki bankowe”, do których – w zależności od potrzeb jednostki – może być prowadzona dodatkowo ewidencja analityczna.

Przykłady typowych operacji gospodarczych ujmowanych na koncie „Rachunek bieżący” przedstawia schemat 3.2.

Schemat 3.2. Ewidencja środków pieniężnych i rozrachunków w banku

Objaśnienia

(1) – wpłata gotówki z kasy do banku,

(2) – pobranie gotówki z banku do kasy,

(3) – otrzymanie kredytu bankowego w postaci przelewu środków na rachunek bankowy,

(4) – spłata kredytu bankowego,

(5) – przekazanie środków na inny rachunek bankowy,

(6) – zwrot środków z innych rachunków bankowych,

(7) – uregulowanie różnego typu zobowiązań,

(8) – wpływ należności różnego typu,

(9) – wykup weksla obcego, realizacja czeku obcego,

(10) – opłata kosztów prostych,

(11) – otrzymane odsetki bankowe, dodatnie różnice kursowe10,

(12) – zapłacone odsetki od kredytów, pożyczek, ujemne różnice kursowe.

Konto „Rachunek bieżący” najczęściej funkcjonuje jako typowe konto aktywów, wykazujące na koniec roku obrotowego saldo Dt, oznaczające stan środków na tym rachunku. Konto to może także funkcjonować jako aktywno-pasywne, powstałe z połączenia rachunku bieżącego i kredytu bankowego. Ma to uzasadnienie w przypadku uruchomienia linii kredytowej w rachunku bieżącym (umowa z bankiem o kredyt w rachunku bieżącym). Wykorzystanie konta aktywno-pasywnego ułatwia prowadzenie ewidencji – w takim przypadku nie są księgowane operacje zaciągnięcia kredytu czy też jego spłaty (operacje te zostaną ujęte w ewidencji automatycznie, podczas księgowania płatności dokonywanych za pośrednictwem rachunku bankowego). Konto aktywno-pasywne nosi często tę samą nazwę – „Rachunek bieżący”, przy czym może wykazywać na koniec roku jedno zmienne saldo: albo Dt (oznaczające stan własnych środków na rachunku) albo Ct (oznaczające wykorzystany kredyt bankowy). Wartość salda Dt wykazana zostanie w bilansie w aktywach jako środki na rachunkach bankowych, a salda Ct – w pasywach jako krótkoterminowe kredyty bankowe.

Jeśli jednostka posiada inne rachunki bankowe (pomocnicze, lokat terminowych, dewizowe), wówczas zmiany w stanie środków na tych rachunkach ujmowane są w księgach rachunkowych analogicznie do przedstawionych dla rachunku bieżącego. W przypadku środków na rachunku dewizowym konieczne jest dokonywanie zapisów zarówno w walucie polskiej (po przeliczeniu według właściwego kursu), jak i w walucie obcej. Taki sposób ewidencji umożliwi poprawne ustalanie i rozliczanie powstałych różnic kursowych. Zasady wyceny i ewidencji środków pieniężnych wyrażonych w walutach obcych przedstawione są w pkt 3.3.4.

Specyficznym rodzajem rachunków bankowych są rachunki powiernicze, których celem jest zabezpieczenie transakcji pomiędzy kontrahentami. Zgodnie z prawem bankowym [art. 59] na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku (np. jednostce gospodarczej) – na podstawie odrębnej umowy – przez osobę trzecią (np. kontrahenta). W umowie określone są warunki, jakie powinny być spełnione, aby środki pieniężne osób trzecich wpłacone na rachunek mogły być wypłacone posiadaczowi rachunku.

W celu zabezpieczenia transakcji kontrahent dokonuje wpłaty środków na rachunek powierniczy jednostki, a środki te mogą być wykorzystane wyłącznie na wskazany w umowie cel. Jednostka gospodarcza jako posiadacz rachunku powierniczego dysponuje powierzonymi środkami, ale nie może przeznaczyć ich na dowolny cel. Jest zobowiązana do rozliczenia się ze sposobu ich wydatkowania przed kontrahentem. Wpłacone na rachunek powierniczy środki są środkami pieniężnymi jednostki (właściciela rachunku), niemniej jednak dostęp do tych środków jest ograniczony warunkami umowy. Z punktu widzenia ewidencji tego typu rachunek bankowy może być traktowany jako inny – nie bieżący – rachunek, dlatego operacje pieniężne przeprowadzane na rachunku powierniczym mogą być ujmowane na koncie „Inne rachunki bankowe” (schemat 3.3).

Popularnymi produktami bankowymi, które – podobnie jak rachunek powierniczy – stanowią formy zabezpieczenia rozliczeń z kontrahentami zagranicznymi, są także akredytywa i inkaso.

Akredytywa oznacza wyodrębnienie przez bank (na wniosek dłużnika) środków na dokonanie w przyszłości zapłaty wierzycielowi (np. dostawcy towarów) za określone świadczenie (za pośrednictwem banku wierzyciela). Dostawca musi przy tym spełnić określone warunki, np. dostarczyć bankowi stosowne dokumenty (np. listy przewozowe, faktury, świadectwa jakości towarów). Istota rozliczeń za pomocą akredytywy polega na zarezerwowaniu przez bank określonych środków dłużnika i pokryciu z niego określonych płatności. Akredytywa gwarantuje dostawcy uzyskanie zapłaty natychmiast po spełnieniu przez niego określonego świadczenia, odbiorcy natomiast pozwala na uzależnienie dokonania zapłaty od spełnienia przez dostawcę określonych warunków. Ewidencja rozliczeń za pomocą akredytywy obejmuje ujęcie zablokowania środków pieniężnych na realizację konkretnej dostawy albo na realizację dostaw od konkretnego kontrahenta zagranicznego. Środki wyodrębnione przez bank w ramach akredytywy ujmowane będą na koncie „Inne rachunki bankowe” i poprzez to konto księgowane są operacje związane z dokonanymi płatności na rzecz dostawców (schemat 3.3).

W porównaniu do akredytywy inkaso jest tańszą formą zabezpieczenia transakcji, niewymagającą angażowania z góry środków finansowych. Zabezpiecza dostawcę przed ryzykiem odebrania towaru przez partnera handlowego bez dokonania zapłaty, odbiorcy zaś daje natomiast możliwość odroczenia płatności do momentu otrzymania towaru. Polega na pobraniu przez bank od dłużnika (sprzedającego) określonej kwoty środków pieniężnych, w zamian za wydanie stosownych dokumentów powierzonych bankowi przez sprzedającego (faktury, dokumenty przewozowe itp.). Inkaso nie wymaga blokowania określonej kwoty na rachunku, nie jest więc przedmiotem ewidencji bilansowej (może być objęte ewidencją pozabilansową).

Z przedstawionych form zabezpieczania transakcji pieniężnych dwie – rachunek powierniczy oraz akredytywa – oznaczają środki pieniężne ulokowane co prawda na rachunku bankowym, ale zablokowane przez bank na realizację konkretnych płatności. Dopóki nie zostaną one zrealizowane, środki te stanowią element środków pieniężnych na rachunkach bankowych jednostki. Z uwagi na specyfikę tego typu środków pieniężnych ujmuje się je na koncie „Inne rachunki bankowe”. Ewidencję operacji gospodarczych związanych z blokadą środków pieniężnych przedstawia schemat 3.3.

Schemat 3.3. Ewidencja innych rachunków bankowych

Objaśnienia

(1) – wpłata środków przez kontrahenta na rachunek powierniczy jednostki,

(2) – realizacja płatności z rachunku powierniczego (zgodnych z postanowieniami umowy powierniczej),

(3) – zwrot środków niewykorzystanych w czasie obowiązywania umowy powierniczej,

(4) – blokada środków z tytułu otwartej akredytywy,

(5) – spłata zobowiązania ze środków wydzielonych w ramach akredytywy,

(6) – zwrot niewykorzystanych środków w ramach akredytywy (zamknięcie akredytywy),

(7) – potwierdzenie czeku własnego (blokada środków na realizację czeku),

(8) – spłata zobowiązania czekiem potwierdzonym (realizacja czeku przez kontrahenta).

Operacje gospodarcze 7 i 8 (ujęte na schemacie 3.3) odnoszą się do płatności realizowanych za pomocą czeku rozrachunkowego. Czek wystawiony przez jednostkę i przekazywany kontrahentowi jako płatność za zrealizowaną dostawę będzie wymagał w banku potwierdzenia jego pokrycia w środkach zgromadzonych na rachunku bankowym wystawcy. Udzielenie potwierdzenia skutkuje dokonaniem przez bank blokady środków na rachunku bankowym do wysokości wskazanej na czeku. Zablokowane środki pieniężne z tytułu wystawionego czeku ujmowane są na koncie „Inne rachunki bankowe”. Konto to zostanie uznane w chwili, gdy odbiorca czeku (dostawca) dokona realizacji czeku. Z punktu widzenia ewidencji realizacja czeku przez kontrahenta oznacza spłatę zobowiązania wobec niego.

Obrót bezgotówkowy realizowany jest na pomocą różnorodnych rachunków bankowych, co w ewidencji księgowej znajduje odzwierciedlenie na kontach: „Rachunek bieżący” i „Inne rachunki bankowe”. Środki pieniężne gromadzone na rachunkach bankowych podlegają oprocentowaniu, które w rachunkowości stanowi element przychodów finansowych. Wyjątek stanowią rachunki środków wyodrębnionych, których oprocentowanie zwiększa wysokość właściwego funduszu.

Formalnie, zgodnie z prawem bankowym [art. 63 ust. 3] rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane w następujących formach:

• polecenia przelewu,

• polecenia zapłaty,

• czeku rozrachunkowego,

• karty płatniczej.

Najczęściej stosowaną formą rozliczeń bezgotówkowych jest polecenie przelewu, oznaczające udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela [prawo bankowe, art. 63c]. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w trybie przewidzianym w umowie rachunku bankowego. Generalnie taką formę stosują podmioty w rozliczeniach za dostawy towarów, materiałów, świadczone usługi czy wykonane roboty. Jak stanowi ordynacja podatkowa [Dz.U. z 2017 r., poz. 201], w formie polecenia przelewu powinny być dokonywane także wszelkie płatności z tytułu podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych [ordynacja podatkowa, art. 61 par. 1].

W poleceniu zapłaty stroną inicjującą rozliczenie jest wierzyciel, który niejako rozdysponowuje środki dłużnika. Poleceniem zapłaty jest udzielona bankowi dyspozycja wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela [prawo bankowe, art. 63d]. Stosowanie tej formy rozliczeń wymaga spełnienia warunków określonych w prawie bankowym. Należą do nich:

1) posiadanie przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty,

2) udzielenie przez dłużnika wierzycielowi zgody do obciążania rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach zapłaty z tytułu określonych zobowiązań,

3) zawarcie pomiędzy wierzycielem a bankiem prowadzącym jego rachunek umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela,

4) zapewnienie maksymalnej kwoty pojedynczego polecenia zapłaty w wysokości nieprzekraczającej równowartości, przeliczonej na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonywane jest rozliczenie pieniężne:

a) 1000 euro – w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej,

b) 50 000 euro – w przypadku pozostałych dłużników.

Polecenie zapłaty skutkuje uznaniem rachunku bankowego wierzyciela natychmiast po uzyskaniu środków przez jego bank od banku dłużnika.

Ewidencja operacji gospodarczych przeprowadzanych w oparciu o polecenie przelewu i polecenie zapłaty została przedstawiona w ramach schematu 3.2 oraz 3.3.

Kolejną, dopuszczoną prawem bankowym, formą płatności bezgotówkowych jest czek rozrachunkowy. Stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku [prawo bankowe, art. 63e]. Wystawca czeku może dokonać jego potwierdzenia w banku, który w ten sposób rezerwuje na rachunku wystawcy odpowiednie środki na pokrycie czeku. Szczegółowe zasady obrotu czekami reguluje prawo czekowe [Dz.U. z 2016 r., poz. 462 ze zm.]. Obecnie czeki rozrachunkowe są rzadko wykorzystywaną formą płatności.

Podobnie jak czeki, formą obrotu bezgotówkowego właściwie niewykorzystywaną obecnie, niemniej jednak dopuszczoną regulacjami prawa, jest weksel. Zasady obrotu wekslowego reguluje prawo wekslowe [Dz.U. z 2016 r., poz. 160 ze zm.]. Weksel stanowi bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty określonej kwoty, określonej osobie w ustalonym miejscu i czasie. Potwierdza zobowiązania osób, które podpisały weksel, a jedyną osobą mającą prawo do realizacji praw wynikających z weksla jest jego prawny posiadacz. W odróżnieniu od czeku, weksel wystawiany jest, gdy dłużnikowi brakuje środków płatniczych albo gdy dłużnik chce skorzystać z formy kredytu kupieckiego. Weksel, obok funkcji płatniczej, pełni także funkcję kredytową. Opłatą za korzystanie z takiej formy płatności i odroczenie płatności w czasie jest dyskonto. Wystawca weksla ponosi dodatkowy koszt dyskonta, dla wierzyciela z kolei dyskonto otrzymanego weksla stanowi element przychodu.

Otrzymane od kontrahentów czeki rozrachunkowe oraz weksle stanowią element aktywów pieniężnych, z uwagi na pełnioną przez nie funkcję płatniczą i rozrachunkową. Otrzymane czeki i weksle, czyli tzw. czeki obce i weksle obce ewidencjonowane są na koncie „Inne środki pieniężne”. Różnorodność występujących w jednostce innych środków pieniężnych wymaga prowadzenia odpowiedniej analityki.

Zasady ewidencji czeków obcych i weksli obcych przedstawiają schematy 3.4 oraz 3.5.

Schemat 3.4. Ewidencja czeków obcych

Objaśnienia

(1) – otrzymanie czeku od kontrahenta,

(2) – spłata zobowiązań czekiem obcym (na okaziciela),

(3) – realizacja czeku w banku.

Schemat 3.5. Ewidencja weksli obcych

Objaśnienia

(1) – przyjęcie weksla obcego od kontrahenta:

(1a) – kwota należności,

(1b) – dyskonto,

(1c) – suma wekslowa,

(2) – wykupienie weksla przez dłużnika za pośrednictwem banku,

(3) – spłata zobowiązania wobec kontrahenta wekslem obcym:

(3a) – kwota zobowiązania wobec kontrahenta,

(3b) – potrącone dyskonto,

(3c) – wartość przekazanego weksla obcego,

(4) – oddanie weksla do banku do redyskonta:

(4a) – kwota otrzymana za odkupiony przez bank weksel,

(4b) – utracone dyskonto,

(4c) – wartość przekazanego weksla obcego.

Konto „Inne środki pieniężne” funkcjonuje jak typowe konto aktywów, na koniec roku wykazuje saldo Dt, oznaczające równowartość kwot, na jakie opiewają posiadane czeki i weksle.

Do innych środków pieniężnych zalicza się także tzw. środki pieniężne w drodze. Obejmują środki pieniężne znajdujące się:

• między kasą podmiotu gospodarczego a jego rachunkiem bankowym,

• między rachunkami bankowymi danej jednostki, gdy rachunki te są prowadzone przez różne oddziały banku lub też różne banki.

Potwierdzeniem zaistnienia powyższych zdarzeń jest albo dokument kasowy i wyciąg bankowy, albo wyciągi bankowe z dwóch rachunków bankowych.

Ewidencja środków pieniężnych znajdujących się w drodze może być prowadzona dwojako. Pierwszy sposób polega na bieżącym ujmowaniu każdej operacji gospodarczej

Schemat 3.6. Ewidencja środków pieniężnych w drodze

Objaśnienia

(1) – wpłata z kasy do banku niepotwierdzona przez bank,

(2) – potwierdzenie wpływu środków na rachunek bankowy,

(3) – przelew środków między różnymi rachunkami bankowymi, jeżeli brakuje dokumentu potwierdzającego wpływ środków,

(4) – przekazanie czeków obcych do realizacji,

(5) – realizacja czeku obcego (wpłata środków z tytułu czeku).

oznaczającej powstanie środków w drodze indywidualnie na podstawie pierwszego (najwcześniej wystawionego) dokumentu. Taki sposób ewidencji środków pieniężnych w drodze przedstawia schemat 3.6.

Istnieje także możliwość innego ujmowania w ewidencji operacji oznaczających powstanie środków pieniężnych w drodze, a mianowicie ewidencjonowanie okresowe. Operacje oznaczające środki w drodze ewidencjonowane są od razu (na podstawie pierwszego z dokumentów źródłowych) na kontach środków pieniężnych w kasie czy na rachunkach bankowych. Następnie okresowo (na koniec okresu sprawozdawczego, na koniec roku obrotowego) dokonuje się sprawdzenia, czy wszystkie kwoty tak zewidencjonowane zostały potwierdzone drugim dokumentem (WB). Kwoty niemające takiego potwierdzenia zostają przeksięgowane na konto „Środki pieniężne w drodze”. To rozwiązanie jest częściej stosowane w praktyce.

Podsumowując, jednostka gospodarcza może ewidencjonować środki pieniężne w drodze w sposób bieżący lub okresowy. O dokonanym wyborze decyduje kierownik jednostki przez odpowiednie zapisy w polityce rachunkowości.

Powszechnie wykorzystywaną obecnie formą obrotu bezgotówkowego są karty płatnicze. Zasady dokonywania płatności przy ich użyciu są uregulowane ustawą o usługach płatniczych [Dz.U. z 2016 r., poz. 1572]. W ustawie tej zdefiniowano kartę płatniczą jako kartę uprawniającą do wypłaty gotówki lub umożliwiającą złożenie zlecenia płatniczego za pośrednictwem akceptanta lub agenta rozliczeniowego, akceptowaną przez akceptanta w celu otrzymania przez niego należnych mu środków [art. 2 pkt 15a]. Wyróżnia się dwa rodzaje kart płatniczych:

• karty debetowe – umożliwiające wykonywanie płatności, z wyjątkiem transakcji w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu,

• karty kredytowe – umożliwiające wykonywanie płatności w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu.

Dokonanie płatności za pomocą karty płatniczej oznacza, że w tym momencie spłacono zobowiązanie z tytułu dostawy. Drobne zakupy mogą być wprost odnoszone (bez ujmowania zobowiązań z tytułu dostaw) odnoszone na właściwe konto kosztów lub „Rozliczenie zakupu” (strona Dt tych kont). Z drugiej strony dokonana płatność nie oznacza jeszcze zmniejszenia stanu środków na rachunku bankowym, więc ewidencjonowana jest po stronie Ct na koncie rozrachunkowym. W zależności od tego, kto dokonał płatności, może to być konto „Pozostałe rozrachunki” (z właścicielami) albo „Inne rozrachunki z pracowniami”. Ostateczne rozliczenie transakcji dokonywanej kartą płatniczą następuje w momencie, gdy bank obciąży rachunek bankowy jednostki kwotą stanowiącą równowartość uprzednio dokonanych płatności.

W przypadku kart kredytowych okresowo (miesięcznie) bank przedstawia jednostce zestawienie transakcji za dany okres, a płatność zadłużenia następuje w wyznaczonym późniejszym terminie. Od momentu otrzymania zestawienia transakcji do ostatecznej płatności ma miejsce kredytowanie płatności przez bank, dlatego w ewidencji księgowej odnotowany zostaje kredyt bankowy. Ewidencję opisanych operacji gospodarczych przedstawia schemat 3.7.

Schemat 3.7. Ewidencja płatności dokonywanych kartami płatniczymi

Objaśnienia

(1) – zapłata kartą płatniczą za dokonany zakup,

(2) – zestawienie transakcji dokonanych kartą kredytową (wg wyciągu bankowego),

(3) – opłaty za wydanie karty, prowizje pobierane przez bank przy płatnościach kartą kredytową,

(3a) – ujęcie kosztu w układzie rodzajowym,

(3b) – ujęcie kosztu w układzie funkcjonalnym,

(4) – spłata zadłużenia z tytułu karty płatniczej.

Wykorzystanie kart płatniczych w obrocie pieniężnym obejmuje także operacje przyjęcia zapłaty kartą płatniczą od osób trzecich, np. utarg ze sprzedaży opłacony kartami płatniczymi. Wartość brutto utargu, z uwagi na to, że nie oznacza ona jeszcze otrzymanych środków pieniężnych, ewidencjowana jest na koncie „Pozostałe rozrachunki” (w analityce np. utarg opłacony kartami). Ostateczne rozliczenie utargu nastąpi z chwilą faktycznego wpływu środków pieniężnych na rachunek bankowy jednostki. Za możliwość dokonywania jednostce płatności kartami płatniczymi jednostka ponosi koszt prowizji z tytułu użytkowania terminala do kart płatniczych. Prowizja jest ujmowana w ewidencji na podstawie otrzymanej faktury VAT wystawionej przez właściciela terminala (pośrednik z utargu) i pomniejsza kwotę utargu, która ostatecznie wpływa na rachunek bankowy (schemat 3.8).

Schemat 3.8. Ewidencja płatności otrzymywanych kartami płatniczymi

Objaśnienia

(1) – utarg opłacony kartą płatniczą,

(1a) – wartość netto utargu,

(1b) – należny VAT,

(1c) – wartość brutto utargu,

(2) – wpływ środków z tytułu utargu pomniejszonych o prowizje za korzystanie z terminala,

(3) – otrzymana faktura za korzystanie z terminala,

(3a) – wartość netto,

(3b) – VAT naliczony,

(3c) – wartość brutto faktury,

(3d) – ujęcie kosztu prowizji w układzie funkcjonalnym.

Przykład 3.1

Ewidencja płatności dokonywanych kartami płatniczymi

Założenia

W jednostce handlowej zajmującej się sprzedażą detaliczną towarów wystąpiły następujące operacje gospodarcze:

1. (Faktura) Za zakupione towary zapłacono firmową kartą kredytową. Fakturę otrzymano:

a) wartość netto faktury 18 000 zł

b) podatek VAT (23%) 4 140 zł

c) suma faktury 22 140 zł

2. (KP) Wpłacono z bankomatu i przyjęto do kasy 2 500 zł.

3. (Faktura) W spółdzielni mieszkaniowej opłacono kartą kredytową czynsz za wynajmowane w bieżącym miesiącu pomieszczenie biurowe. Fakturę otrzymano:

a) wartość netto faktury 15 000 zł

b) podatek VAT (23%) 345 zł

c) suma faktury 15 345 zł

4. Wygenerowano raport fiskalny. Osiągnięto następujący przychód ze sprzedaży detalicznej:

a) wartość netto przychodu 52 000 zł

b) VAT należny (23%) 11 960 zł

c) wartość utargu uregulowana gotówką 21 460 zł

d) wartość utargu opłacona kartami płatniczymi 42 500 zł

5. (KW) Kwotę utargu gotówkowego wpłacono na rachunek bankowy.

6. Na koniec miesiąca otrzymano zestawienie transakcji opłaconych kartą kredytową (łącznie 37 485 zł).

7. (Faktura) Otrzymano fakturę VAT za korzystanie z terminala do kart płatniczych:

a) wartość netto faktury 400 zł

b) podatek VAT (23%) 92 zł

c) suma faktury 492 zł

8. (WB) Wpływ utargu płatnego kartami pomniejszonego o należną prowizję (42 500 – 492 = 42 008 zł).

9. (WB) Spłacono zobowiązanie wobec banku z tytułu karty kredytowej.

Jednostka nie prowadzi bieżącej ewidencji środków pieniężnych w drodze.

Rozwiązanie

Z wykorzystaniem kart płatniczych, oprócz przedstawionych płatności (dokonywanych i otrzymywanych), jednostki gospodarcze mogą także pobierać gotówkę z bankomatu do kasy jednostki. Taka operacja podlega ewidencji według jednego z dwóch sposobów, w zależności od przyjętego sposobu ewidencji środków pieniężnych w drodze. Jeżeli jednostka księguje je na bieżąco, operację pobrania środków pieniężnych z bankomatu zaksięguje na podstawie dokumentu KP po stronie Dt konta „Kasa” i Ct konta „Inne środki pieniężne” (jako środki pieniężne w drodze), następnie księgowaniu będzie podlegało obciążenie rachunku bankowego przez bank (na podstawie WB), a księgowanie będzie następujące: Dt „Inne środki pieniężne” i Ct „Rachunek bieżący”. Jeżeli jednostka nie prowadzi ewidencji środków pieniężnych w drodze na bieżąco, a jedynie okresowo, omawiana operacja zostanie zaksięgowana w momencie podjęcia środków z bankomatu po stronie Dt konta „Kasa” i od razu po stronie Ct konta „Rachunek bieżący”.