Читать книгу Piketty i co dalej? - Группа авторов - Страница 29

Przewidywania Piketty’ego, że spowolnienie wzrostu gospodarczego przełoży się na wzrost udziału dochodów z kapitału w dochodzie narodowym zależy od tego, w jakim stopniu kapitał da się zastąpić pracą. W celu określenia elastyczności substytucyjności kapitału i pracy Piketty posługuje się zależnością między udziałem dochodów z kapitału w dochodzie narodowym α a współczynnikiem kapitału do produkcji β z równania [7]. Piketty wykazuje, że w długim ujęciu historycznym α i β zmieniały swoją wartość zgodnie z trendem litery U. W latach 1910–1950 spadały, a rosły w latach 1980–2010. Następnie Piketty określa elastyczność na podstawie wzajemnych zmian wartość tych dwóch czynników, wychodząc z założenia, że zmiana wartości β skutkuje zmianą wartości α. Stwierdza: „Biorąc pod uwagę zmienność udziału kapitału w dochodzie narodowym w XX wieku oraz wzrost tego udziału w krajach zamożnych w latach 1970–2010, możemy wnioskować, że tego rodzaju zmienność skutecznie tłumaczy elastyczność substytucyjności na poziomie nieco ponad 1 (1,3–1,6)”75.

Na rysunku 4.1 została przedstawiona stopa wzrostu wartości współczynnika kapitału do produkcji β oraz udziału dochodów z kapitału w dochodzie narodowym α dla czterech państw, w których Piketty prowadzi długoterminową obserwację: Francji, Niemiec, Zjednoczonego Królestwa i Stanów Zjednoczonych. Jasnoszare słupki to współczynnik kapitału do produkcji, a czarne słupki to udział dochodów z kapitału w dochodzie narodowym. Stopa wzrostu obu zmiennych dotyczy okresów 1910–1950 (1929–1950 w przypadku Stanów Zjednoczonych) oraz 1980–2010. We wszystkich czterech krajach oba szeregi danych w pierwszym okresie wykazują tendencję spadkową, a w drugim okresie tendencję wzrostową. W początkowej fazie spadek β jest znacznie większy niż α, podczas gdy w fazie końcowej w USA α rośnie znacznie szybciej niż β, we Francji rośnie wolniej, a w Zjednoczonym Królestwie i w Niemczech oba czynniki rosną mniej więcej w tym samym tempie.

Bardziej formalnym sposobem szacowania z wykorzystaniem strategii zaproponowanej przez Piketty’ego byłoby dokonanie regresji α w odniesieniu do β, tak samo jak w równaniu [7]. Wykonałem takie obliczenia dla wszystkich czterech krajów z rysunku 4 i w tym samym okresie, przyjmując dane z lat 1910 (1929 dla Stanów Zjednoczonych), 1950, 1980 i 2010. Obliczona w ten sposób szacunkowa elastyczność wynosi 1,34, czyli mieści się w zakresie deklarowanym przez Piketty’ego.

Powyższa strategia szacowania wymaga dostępu do danych na temat współczynnika kapitału do produkcji β. Miarą kapitału używaną przez Piketty’ego w β jest całkowita wartość bogactwa. Oznacza to, że mamy tu do czynienia z wartością rynkową kapitału, a więc zmiany wyceny tegoż kapitału będą miały wpływ na podawane przez Piketty’ego wartości β, na co uwagę zwracają Rowthorn i Rognlie76. Zmiany w wycenie kapitału powinny przekładać się na zmianę wartości produkcji tylko pod warunkiem, że stanowią odzwierciedlenie zmiany ilości kapitału efektywnego. Równanie szacunkowe Piketty’ego, czyli równanie [7], jako poprawną miarę kapitału efektywnego przyjmuje produkt kapitału wykorzystanego w produkcji oraz technologiczny przyrost kapitału AK.

Rysunek 4.1. Stopa wzrostu współczynnika kapitału do produkcji oraz udziału kapitału w dochodzie narodowym. (A) lata 1910–1950 (lata 1929–1950 dla Stanów Zjednoczonych), (B) 1980–2010

Źródło: Szacunki oparte na danych zaczerpniętych z: T. Piketty, G. Zucman, Capital is Back: Wealth-Income Ratios in Rich Countries 1700–2010, „Quarterly Journal of Economics” 2014, 129, no. 3, s. 1255–1310. Wartości zostały wyrażone w postaci zmiany procentowej w ujęciu rocznym. Dane za pierwszy okres dla Stanów Zjednoczonych dotyczą lat 1929–1950, a nie 1910–1950, ponieważ nie da się pozyskać danych z 1910 roku na temat udziału dochodów z kapitału w dochodzie narodowym USA.

Wiele opisywanych przez Piketty’ego wstrząsów gospodarczych mogło wpłynąć na wycenę rynkową kapitału, niekoniecznie zmieniając ilość kapitału wykorzystywanego w produkcji. Weźmy na przykład wzrost prawdopodobieństwa, że dana fabryka zostanie w przyszłości znacjonalizowana. Wartość rynkowa kapitału ulokowanego w takiej fabryce zależy od przyszłych przepływów pieniężnych, a więc wartość ta spadnie. W samej produkcji nie dojdzie jednak do żadnych zmian: fabryka będzie wykorzystywać w produkcji tę samą ilość kapitału i ten sam proces produkcyjny.

Empirycznym odpowiednikiem wyeliminowania efektu wyceny jest usunięcie z miary β zysków kapitałowych. Innymi słowy, alternatywą jest przyjmowanie w obliczeniach wartości księgowej kapitału. Przyjmowanie wartości księgowej kapitału pozwala wyeliminować efekt wyceny z β, ale wiąże się również z wyeliminowaniem wszelkiego kapitału niematerialnego, czyli na przykład patentów czy wartości marki.

Gdyby przyjąć wartości księgowe, β nie zmienia się zgodnie z kształtem litery U w okresie, w którym trend ten wykazuje udział dochodów z kapitału w dochodzie narodowym. Rysunek 4.2 przedstawia stopę wzrostu β w tych samych czterech krajach co powyżej. Słupki w kolorze jasnoszarym przedstawiają wartości z uwzględnieniem zysków kapitałowych, a słupki czarne z wyłączeniem zysków kapitałowych. Gdy zyski kapitałowe są uwzględniane, obserwujemy wyraźny układ U we wszystkich czterech krajach – w latach 1910–1950 β maleje, a w latach 1980–2010 rośnie. Po wyłączeniu z obliczeń zysków kapitałowych w żadnym z krajów schemat U nie występuje. W latach 1910–1950 β rośnie we wszystkich krajach europejskich, a maleje tylko w Stanach Zjednoczonych. W latach 1980–2010 obserwujemy spadek β we wszystkich krajach anglosaskich.

Rysunek 4.2. Stopa wzrostu współczynnika kapitału do produkcji z uwzględnieniem zysków kapitałowych oraz z ich wyłączeniem. (A) lata 1910–1950 (lata 1929–1950 dla Stanów Zjednoczonych), (B) 1980–2010

Źródło: Szacunki oparte na danych zaczerpniętych z: T. Piketty, G. Zucman, Capital is Back: Wealth-Income Ratios in Rich Countries 1700–2010, „Quarterly Journal of Economics” 2014, 129, no. 3 (1 sierpnia), [online:] doi:10.1093/qje/qju01877 [dostęp: 12.05.2018]. Wartości zostały wyrażone w postaci zmiany procentowej w ujęciu rocznym.

Zarówno Rognlie, jak i Bonnet ze współpracownikami zwracają uwagę na wpływ kapitału w postaci nieruchomości mieszkalnych oraz wzrostu cen tych nieruchomości na wzrost β w ostatnich latach77. Bonnet i zespół twierdzą, że lepszym przybliżeniem rzeczywistego wzrostu wartości kapitału w formie nieruchomości mieszkalnych jest wysokość czynszów najmu. Na tej podstawie, opierając się na wskaźnikach dotyczących czynszów, obliczyli, że współczynnik kapitału do produkcji pozostaje względnie stały albo tylko nieznacznie rośnie we Francji, Zjednoczonym Królestwie i Stanach Zjednoczonych. Wyniki te odbiegają zatem od wyników uzyskanych przez Piketty’ego, który opierał się na wartościach rynkowych. Wartość współczynnika opartego na czynszach rośnie zaś w Niemczech. Zmiany β okazują się istotnie różne z uwzględnieniem zysków kapitałowych oraz z ich wyłączeniem. Zmiany polityczne przekładające się na wzrost cen nieruchomości mieszkalnych – na przykład regulacje utrudniające budowanie nowych domów – mogą nie przełożyć się na wzrost jakości mieszkalnictwa.