Читать книгу Choroby zakaźne i pasożytnicze - Группа авторов - Страница 23

Już w 1945 r. odkrywca penicyliny Aleksander Fleming zauważył: „Nietrudno sprawić, by w warunkach laboratoryjnych bakterie stały się oporne na penicylinę, wystarczy poddać je działaniu leku w stężeniu niewystarczającym do ich zabicia, i to samo może zdarzyć się w organizmie człowieka …”. Obecnie wskutek powszechnego stosowania antybiotyków w medycynie i w wielu innych obszarach, m.in. w rolnictwie i weterynarii, oporność drobnoustrojów na leki przeciwbakteryjne w większości krajów świata, w tym w Polsce, osiągnęła katastrofalne rozmiary [tab. 4.1], co cofa ludzi do ery przedantybiotykowej, pozbawiając medycynę skutecznych narzędzi w terapii zakażeń. Oporność drobnoustrojów jest bardzo ważnym, ale nie jedynym efektem nadużywania antybiotyków. Co najmniej tak samo groźne jest stałe i postępujące uszkodzenie mikrobiomu człowieka. Badania ostatnich lat wskazują, że we wszystkich procesach immunologicznych i metabolicznych zachodzących w organizmie ludzkim bardzo istotną rolę odgrywa mikroflora fizjologiczna, a jej zaburzenia stwierdza się w wielu chorobach uznawanych za tzw. plagi społeczeństw wysokorozwiniętych (m.in. w chorobie Leśniowskiego-Crohna, otyłości, cukrzycy, chorobach alergicznych czy raku jelita grubego). Wykazano, że stosowanie antybiotyków zwiększa ryzyko wystąpienia wielu z tych schorzeń.

Tabela 4.1.

Oporność bakterii Gram-ujemnych* pochodzących z zakażeń inwazyjnych (izolowanych z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego) w Polsce w 2015 r.

* W tym samym czasie oporność bakterii Gram-dodatnich kształtowała się następująco: 24% szczepów Streptococcus pneumoniae było niewrażliwych na penicylinę i 31% było niewrażliwych na makrolidy, natomiast 20% wykazywało brak wrażliwości równocześnie na obie te grupy antybiotyków; odsetek szczepów Staphyloccocus aureus opornych na metycylinę (MRSA) wynosił 16%, a Enterococcus faecium opornych na wankomycynę (VRE) – 18%.

„–” oznacza brak aktywności danej grupy leków wobec drobnoustroju.

¹ Mimo niskiego globalnego odsetka szczepów opornych na karbapenemy w 2013 r. w Polsce obserwuje się w ostatnich latach dramatyczny wzrost częstości izolacji pałeczek z rodzaju Klebsiella opornych na karbapenemy (głównie wytwarzających karbapenemazę New Delhi, tzw. NDM, a także inne typy enzymów rozkładających tę grupę antybiotyków).

² Dotyczy łącznej oporności na następujące grupy antybiotyków: cefalosporyny III generacji, fluorochinolony i aminoglikozydy.

³ Dotyczy łącznej oporności na co najmniej 3 z następujących grup antybiotyków: piperacylina/tazobaktam, ceftazydym, aminoglikozydy, fluorochinolony, karbapenemy.

⁴ Oporność P. aeruginosa na piperacylinę/tazobaktam wynosiła 38%.

⁵ Dotyczy łącznej oporności na następujące grupy antybiotyków: fluorochinolony, aminoglikozydy i karbapenemy.

Jeśli lekarze chcą nadal skutecznie leczyć zakażenia i ograniczyć epidemię chorób cywilizacyjnych, muszą wprowadzić programy racjonalnej antybiotykoterapii i zdecydowanie zmniejszyć stosowanie tej grupy leków.