Читать книгу Choroby zakaźne i pasożytnicze - Группа авторов - Страница 38

Leczenie antyretrowirusowe (ARV) zakażenia HIV pozostaje jednym z większych wyzwań terapii przeciwwirusowej. Obecność polimerazy o aktywności odwrotnej transkryptazy (integracja), duża skłonność do mutacji, szybki rozsiew zakażenia w tkankach i narządach przez zakażone komórki limfatyczne oraz postępująca degeneracja układu odpornościowego utrudniają leczenie zakażenia HIV. Znaczące postępy w leczeniu tego schorzenia pozwoliły jednak na zrównanie oczekiwanej długości życia zakażonych HIV z populacją ogólną, zwłaszcza w przypadku wczesnego rozpoczęcia terapii. Rozwój terapii antyretrowirusowej stanowił też przykład i bodziec do odkrycia skutecznych leków w innych zakażeniach wirusowych (HBV, HCV).

Pierwsze leki antyretrowirusowe należące do nukleoz(t)ydowych inhibitorów odwrotnej transkryptazy (NRTI) zarejestrowano już w latach 80. i 90. XX w. (zydowudyna 1987 r., dydanozyna 1991 r., zalcytabina 1992 r., stawudyna 1994 r., lamiwudyna 1995 r). Dalszy rozwój kolejnych klas m.in. inhibitorów proteazy (PI) oraz nienukleozydowych inhibitorów (NNRTI) dały podstawę do stworzenia skojarzonej terapii antyretrowirusowej o wysokiej aktywności (HAART). Dalsze klasy leków antyretrowirusowych obejmujące inhibitory fuzji (FI), inhibitory koreceptora CCR-5 i inhibitory integrazy (InI) poszerzyły spektrum możliwych do wykorzystania substancji do 27 leków [tab. 5.2]. Pozwalają one na skuteczne blokowanie wszystkich kluczowych elementów cyklu replikacyjnego.

Każda nowa generacja leków wiąże się z wyższym profilem bezpieczeństwa i wygodniejszym stosowaniem (optymalnie raz na dobę). Co więcej, powstały już preparaty zawierające 3–4 leki ARV w 1 tabletce przyjmowanej raz na dobę. Zdecydowanie poprawia to komfort ich przyjmowania i obniża odsetek opuszczonych dawek leków (adherence).

Ogólna zasada wyboru terapii ARV polega na połączeniu 2 leków z klasy NRTI (backbone) z jednym NNRTI, PI lub InI. Wybór terapii jest uzależniony od skuteczności schematu i zaawansowania zakażenia HIV, a także występowania chorób współistniejących i potencjalnych interakcji z innymi lekami przyjmowanymi przez chorego. W znacznym stopniu jest również uwarunkowany profilem działań niepożądanych leków. Przykładowo niektóre NRTI mogą powodować nefrotoksyczność i hepatotoksyczność, NNRTI hepatotoksyczność, neurotoksyczność i reakcje nadwrażliwości, a PI zaburzenia lipidowe i czynności przewodu pokarmowego. Najbezpieczniejsze i powodujące najszybszą redukcję wiremii HIV są inhibitory integrazy. W przypadku leczenia ARV niezmiernie ważna w ocenie skuteczności jest nie tylko adherencja chorego, lecz również analiza i monitorowanie powstawania wariantów opornych na leczenie. Leczenie ARV jako bardzo złożone powinno być prowadzone w wyspecjalizowanych ośrodkach. Pomocne są regularnie uaktualniane Zalecenia Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS, dostępne na stronie internetowej www.ptnaids.pl.

Na koniec należy podkreślić, że pomimo dostępności tak dużej liczby leków zakażenie HIV, podobnie jak zakażenie HBV, jest nieuleczalne przy obecnym stanie wiedzy. W związku z tym głównymi celami leczenia pozostają redukcja śmiertelności i wydłużenie życia zakażonych, a także zapobieganie transmisji HIV w środowisku. Cele te realizuje się nie tylko poprzez uzyskanie głębokiej supresji replikacji HIV, lecz również przez przywrócenie funkcji układu odpornościowego wyrażonej wzrostem liczby limfocytów T CD4+, optymalnie do wartości prawidłowych.

Tabela 5.2.

Wykaz leków zarejestrowanych w leczeniu zakażenia HIV (na podstawie Zaleceń Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS).