Читать книгу Choroby wirusowe w praktyce klinicznej - Группа авторов - Страница 53

Wirus odry (measles virus, MeV, rodzaj Morbillivirus) i wirus świnki (wirus nagminnego zapalenia przyusznic; mumps virus, MuV, rodzaj Rubulavirus), należące do rodziny Paramyxoviridae, wywołują typowe choroby wieku dziecięcego, ale mogą też być odpowiedzialne za sporadyczne zakażenia OUN.

Wirus odry jest przyczyną jednej z 10 najbardziej zabójczych chorób zakaźnych – w 2015 r. na świecie stwierdzono 134 000 zgonów w wyniku odry. Jednocześnie światowa wyszczepialność wzrosła z 73% w 2000 r. do 85% w 2015 r., co według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization, WHO) zapobiegło > 20 mln zgonów z powodu tej choroby. Mimo to odra pozostaje na 2. miejscu pod względem liczby zgonów w grupie chorób zakaźnych, przeciwko którym istnieją skuteczne szczepionki. Objawy neurologiczne związane z wirusem odry mogą być skutkiem ostrego zakażenia OUN będącego wczesnym i bezpośrednim powikłaniem choroby, czego przykładem jest ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (acute disseminated encephalomyelitis, ADEM), obserwowane w populacji immunokompetentnej i pojawiające się 2–4 tyg. po przebyciu odry. Dłuższy okres wylęgania, liczony w miesiącach, dotyczy wtrętowego zapalenia mózgu (measles inclusion body encephalitis, MIBE), stwierdzanego u osób z niedoborami odporności. Inną patogenezę ma podostre stwardniające zapalenie mózgu (subacute sclerosing panencephalitis, SSPE). Jest to postępujące odległe powikłanie neurologiczne, pojawiające się u osób z prawidłowo działającym układem odpornościowym w odpowiedzi na persystentną obecność antygenów wirusa w tkance mózgowej i wynikające przede wszystkim z reakcji autoimmunologicznych. Powikłania neurologiczne odry różnią się w znacznym stopniu częstością występowania. Ocenia się, że ADEM dotyczy 1/1000 przypadków odry, natomiast SSPE notuje się z częstością 1/10 000 osób, które przechorowały odrę. Brak jest wiarygodnych danych na temat ryzyka wystąpienia MIBE. W latach 2012–2020 realizowany jest program WHO eliminacji odry i różyczki na świecie.

Wirus świnki, przed wprowadzeniem powszechnych szczepień przeciwko niemu, był (wraz z enterowirusami) jednym z najczęściej identyfikowanych czynników etiologicznych aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Charakterystyczne było występowanie epidemii nagminnego zapalenia przyusznic co kilka lat. W szczycie epidemii w Polsce chorowało rocznie 130 000–250 000 dzieci, natomiast w latach pomiędzy epidemiami 30 000–50 000. Wprowadzenie szczepień ograniczyło liczbę rokrocznie rejestrowanych przypadków do 2500–3000. Mimo to powikłania neurologiczne świnki nadal pozostają ważnym problemem klinicznym ze względu na wysokie ryzyko ich pojawienia się (1–10% osób chorujących). Jak wspomniano, zakażenie OUN przebiega z reguły jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, rzadko natomiast obserwuje się zapalenie mózgu (1/1000 przypadków nagminnego zapalenia przyusznic).