Читать книгу Choroby wirusowe w praktyce klinicznej - Группа авторов - Страница 56

Ludzki wirus niedoboru odporności typu 1 (HIV-1) należy do rodzaju Lentivirus w obrębie rodziny Retroviridae. Niemal równocześnie z odkryciem HIV-1 stwierdzono jego związek z objawami neurologicznymi. Wirus dociera do OUN drogą krwi: przede wszystkim wewnątrz naciekających komórek jednojądrzastych, ale zaobserwowano też bezpośrednie przenikanie wirionów przez barierę krew–mózg. Wtórnie powoduje zakażenie okolicznych komórek mikrogleju, w mniejszym stopniu astrocytów oraz oligodendrocytów. Mimo że nie udowodniono, aby HIV-1 atakował bezpośrednio neurony, zakażone wirusem limfocyty CD4⁺ wydzielają wiele związków o działaniu neurotoksycznym, takich jak tlenek azotu, kwas chinolinowy, aniony nadtlenkowe, cytokiny (w tym chemokiny) i eikozanoidy. Bezpośrednie działanie neurotoksyczne wykazują także białka wirusowe Tat, gp120 i gp41. Skutkiem tego zakażenie HIV prowadzi do zaburzeń funkcji komórek gleju i neuronów, a w dalszej perspektywie do zmian neurodegeneracyjnych. W przebiegu ostrej choroby retrowirusowej rzadko obserwuje się objawy wskazujące na zakażenie OUN, a najważniejszym problemem związanym z neuropatologią HIV-1 jest triada zaburzeń poznawczych, motorycznych i behawioralnych, określana obecnie jako HAND (HIV-associated neurocognitive disorder). Objawy neurologiczne związane z zakażeniem HIV mogą być składową AIDS, ale mogą też występować w formie izolowanej, zawsze stanowiąc wskazanie do rozpoczęcia leczenia przeciwretrowirusowego.

W piśmiennictwie są także doniesienia o roli HIV-2 w etiologii zapalenia mózgu i schorzeń nerwów czaszkowych. Sugeruje się, że zapalenie mózgu występuje częściej w przebiegu zakażenia HIV-2 niż HIV-1, jednak nie wyjaśniono przyczyny tego zjawiska – czy wynika to z dłuższego okresu przeżycia pacjentów zakażonych HIV-2, czy też wirus ten wykazuje większy neurotropizm niż HIV-1.

Do retrowirusów należy też ludzki wirus T-limfotropowy typu 1 (human T-lymphotropic virus type 1, HTLV-1), który może powodować mielopatię (HTLV-associated myelopathy, HAM) zwaną tropikalnym porażeniem spastycznym (tropical spastic paraparesis, TSP), czyli przewlekłą chorobę demielinizacyjną wynikającą z uszkodzenia dróg korowo-rdzeniowych rdzenia kręgowego.