Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 61

W rekomendacjach żywieniowych dla osób starszych należy uwzględnić z jednej strony zmiany wywołane w organizmie procesem starzenia, a z drugiej – obecne procesy chorobowe. Ze względu na wielochorobowość może to być trudnym wyzwaniem, dietetyk musi być więc przygotowany do poradzenia sobie z koniecznością rozwiązania problemów, które wynikają ze wzajemnie wykluczających się rekomendacji. Podkreśla to konieczność indywidualizacji dietoterapii. W dietoprofilaktyce z kolei pamiętać należy, że ryzyko załamania homeostazy w normalnym starzeniu narasta z wiekiem i może wynikać nawet z niewielkiego stresu, a takim mogą być konsekwencje niewłaściwej diety.

W starszych grupach wiekowych zawsze najważniejszym celem podejmowanych działań zatem powinna być dobra sprawność funkcjonalna rozumiana jako samodzielność i niezależność oraz najlepsza możliwa jakość życia. Chory musi więc rozumieć i akceptować modyfikacje diety. W przeciwnym razie, gdy zmiany wynikają np. z uzgodnień z rodziną, która wierzy, że są dobre dla chorego, mogą one wpłynąć na pogorszenie jakości życia i stać się np. przyczyną depresji, a tym samym trudno je uznać za korzystne.

Piśmiennictwo

1. Abbott R.D., Ross G.W., White L.R. i wsp.: Environmental, life-style, and physical precursors of clinical Parkinson’s disease: Recent findings from the Honolulu-Asia Aging Study. J. Neurol. 2003; 250 (supl. 3): III30–39.

2. Annweiler C., Souberbielle J.C., Schott A.M. i wsp.: Vitamin D in the elderly: 5 points to remember. Geriatr. Psychol. Neuropsychiatr. Vieil. 2011; 9(3): 259–267.

3. Babiarczyk B., Turbiarz A.: Body Mass Index in elderly people – do the reference ranges matter? Prog. Health Sci. 2012; 2(1): 58–66.

4. Bachmann C.G., Trenkwalder C.: Body weight in patients with Parkinson’s disease. Mov. Disord. 2006; 21(11): 1824–1830.

5. Barichella M., Cereda E., Pezzoli G.: Major nutritional issues in the management of Parkinson’s disease. Mov. Disord. 2009; 24(13): 1881–1892.

6. Bauer J., Biolo G., Cederholm T. i wsp.: Evidence-based recommendations for optimal dietary protein intake in older people: A position paper from the PROT-AGE Study Group. J. Am. Med. Dir. Assoc. 2013; 14(8): 542–559.

7. Bawa S., Gajewska D., Kozłowska L. i wsp.: Postępowanie dietetyczne w chorobach neurodegeneracyjnych ośrodkowego układu nerwowego – choroba Parkinsona i choroba Alzheimera. W: S. Bawa, D. Gajewska, L. Kozłowska (red.), Dietoterapia 1. Wydawnictwo SGGW. Warszawa 2009.

8. Bubko I., Gruber B., Anuszewska E.: Rola tiaminy w chorobach neurodegeneracyjnych. Postępy Hig. Med. Dośw. 2015; 69: 1096–1106.

9. Burdge G.: Alpha-linolenic acid metabolism in men and women: Nutritional and biological implications. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab. Care 2004; 7(2): 137–144.

10. Burgos Peláez R.: Therapeutic approach to malnutrition and sarcopenia. Nestle Nutr. Inst. Workshop Ser. 2012; 72: 85–99.

11. Calvani R., Miccheli A., Landi F. i wsp.: Current nutritional recommendations and novel dietary strategies to manage sarcopenia. J. Frailty Aging 2013; 2(1): 38–53.

12. Cereda E., Barichella M., Pezzoli G.: Controlled-protein dietary regimens for Parkinson’s disease. Nutr. Neurosci. 2010; 13(1): 29–32.

13. Chapman I.M.: Obesity paradox during aging. W: C.V. Mobbs, P.R. Hof (red.), Body Composition and Aging. Interdiscip. Top. Gerontol. Geriatr. Basel, Karger, 2010.

14. Cruz-Jentoft A.J., Baeyens J.P., Bauer J.M. i wsp.: Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosis: Report of the European Working Group on Sarcopenia in Older People, Age and Ageing, 2010; 39(4): 412–423.

15. Czerwińska M., Hołowko J.: Choroba Parkinsona w ujęciu żywieniowym. Wszechświat 2014; 115(4–6): 117–119.

16. De La Montana J., Miguez M.: Suitability of the short-form Mini Nutritional Assessment in free-living elderly people in the northwest of Spain. J. Nutr. Health Aging 2011; 15(3): 187–191.

17. Dey D.K., Rothenberg E., Sundh V. i wsp.: Body mass index, weight change and mortality in the elderly. A 15 y longitudinal populations study of 70 y olds. Eur. J. Clin. Nutr. 2001; 55(6): 482–492.

18. European Food Safety Authority (EFSA) Scientific opinion of the panel on dietetic products, nutrition and allergies on a request from European commission related to labelling reference intake values for n-3 and n-6 polyunsaturated fatty acids. The EFSA J. 2009; 1176: 1–11.

19. Gaenslen A., Gasser T., Berg D.: Nutrition and the risk for Parkinson’s disease: Review of the literature. J. Neural. Transm. 2008; 115(5): 703–713.

20. Granda D., Białecka A., Kałużna J., Pietruszka B.: Wybrane czynniki żywieniowe związane z zachowaniem zdolności poznawczych osób starszych – część I. Witaminy. Post. Diet. Ger. Gerontol. 2017; 1(3): 5–14.

21. Grandjean A.C., Reimers K.J., Bannick K.E., Haven M.C.: The effect of caffeinated non-caffeinated, caloric and non-caloric beverages on hydration. J. Am. Coll. Nutr. 2000; 19(5): 591–600.

22. Grycewicz J., Loba J.: Żywienie osób w wieku podeszłym. W: A. Prusiński (red.), Neurogeriatria. Praktyczne problemy neurologii w wieku podeszłym. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004.

23. Hu N., Yu J., Tan L. i wsp.: Nutrition and the risk of Alzheimer’s disease. Biomed. Res. Int. 06.2013: 1–12.

24. Jarosz M., Rychlik E.: Znaczenie wody u osób w wieku starszym i zalecenia dotyczące spożywania płynów. W: M. Jarosz (red.), Żywienie osób w wieku starszym. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.

25. Jarosz M., Rychlik E., Szponar L. i wsp.: Woda i elektrolity. W: M. Jarosz (red.), Normy żywienia dla populacji polskiej. Instytut Żywności i Żywienia im. prof. dra med. Aleksandra Szczygła, Warszawa 2017.

26. Jarosz M., Stoś K., Przygoda B. i wsp.: Witaminy. W: M. Jarosz (red.), Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia im. prof. dra med. Aleksandra Szczygła, Warszawa 2017.

27. Jarosz M., Stoś K., Walkiewicz A. i wsp.: Witaminy. W: M. Jarosz (red.), Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.

28. Jarosz M., Szponar L., Rychlik E., Wierzejska R.: Woda i elektrolity: normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. W: M. Jarosz (red.), Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.

29. Jyväkorpi S.K., Pitkälä K.H., Puranen T.M. i wsp.: High proportions of older people with normal nutritional status have poor protein intake and low diet quality. Arch. Gerontol. Geriatr. 2016; 67: 40–45.

30. Kang J.H., Ascherio A., Grodstein F.: Fruit and vegetable consumption and cognitive decline in aging women. Ann. Neurol. 2005; 57(5): 713–720.

31. Katsanos C.S., Kobayashi H., Sheffield-Moore M. i wsp.: Aging is associated with diminished accretion of muscle proteins after the ingestion of a small bolus of essential amino acids. Am. J. Clin. Nutr. 2005; 82(5): 1065–1073.

32. Kennedy D.O.: B vitamins and the brain: Mechanisms, dose and efficacy – a review. Nutrients 2016; 8(2): 68.

33. Kennedy R.L., Malabu U., Kazi M., Shahsidhar V.: Management of obesity in the elderly: Too much and too late? J. Nutr. Health Aging 2008; 12(9): 608–621.

34. Kolanowski W.: Funkcje i przemiany metaboliczne wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w organizmie człowieka. Bromat. Chem. Toksykol. 2013; (46)3: 267–278.

35. Kostka J., Borowiak E., Kostka T.: Validation of the modified mini nutritional assessment short-forms in different populations of older people in Poland. J. Nutr. Health Aging 2014; 18(4): 366–371.

36. Krzymińska-Siemaszko R., Mossakowska M., Skalska A. i wsp.: Social and economic correlates of malnutrition in Polish Elderly population: The results of PolSenior Study. J. Nutr. Health Aging 2015; 19(4): 397–402.

37. Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.

38. Lewandowicz M.: Zindywidualizowana dietoterapia w odpowiedzi na zmiany w przewodzie pokarmowym związane ze starzeniem się lub wielochorobowością – część I. Geriatria 2014; 8: 43–48.

39. Lipschitz D.A.: Screening for nutritional status in the elderly. Prim. Care 1994; 21(1): 55–67.

40. Marciniak-Łukasiak K.: Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2011; 6(79): 24–35.

41. Martinez-Lapiscina E.H., Clavero P., Toledo E. i wsp.: Mediterranean diet improves cognition: The PREDIMED-NAVARRA randomised trial. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry. 2013; 84(12): 1318–1325.

42. Mathus-Vliegen E.M.: Obesity and the elderly. J. Clin. Gastroenterol. 2012; 46(7): 533–544.

43. Meehan M., Penckofer S.: The role of vitamin D in the aging adult. J. Aging Gerontol. 2014; 2(2): 60–71.

44. Mendel T.: Odrębności przebiegu wybranych patologii w starości – choroba Parkinsona. W: K. Wieczorowska-Tobis, D. Talarska (red.), Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne. Podręcznik dla studiów medycznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.

45. Morris M.C., Tangney C.C., Wang Y. i wsp.: MIND diet associated with reduced incidence of Alzheimer’s disease. Alzheimers Dement. 2015; 11(9): 1007–1014.

46. Morris M.C., Tangney C.C., Wang Y. i wsp.: MIND diet slows cognitive decline with aging. Alzheimers Dement. 2015; 11(9): 1015–1022.

47. Müller A., Müngersdorf M., Reichmann H. i wsp.: Olfactory function in Parkinsonian syndromes. J. Clin. Neurosci. Off. J. Neurosurg. Soc. Australas. 2002; 9(5): 521–524.

48. Muller J., Wenning G.K., Verny M.: Progression of dysarthria and dysphagia in postmortem-confirmed Parkinsonian disorders. Arch. Neurol. 2001; 58(2): 259–264.

49. National Research Council (US) Committee on Diet and Health. Diet and Health: Implications for Reducing Chronic Disease Risk. Washington (DC): National Academies Press (US); 1989, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK218733/.

50. Paddon-Jones D., Rasmussen B.B.: Dietary protein recommendations and the prevention of sarcopenia. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab. Care 2009; 12(1): 86–90.

51. Paddon-Jones D., Sheffield-Moore M., Katsanos C.S. i wsp.: Differential stimulation of muscle protein synthesis in elderly humans following isocaloric ingestion of amino acids or whey protein. Exp. Gerontol. 2006; 41(2): 215–219.

52. Parkinson’s Disease Society, http://almacen-gpc.dynalias.org/publico/B126_theprofessionalsguidetoparkinsons.pdf.

53. Płudowski P., Karczmarewicz E., Chlebna-Sokół D. i wsp.: Witamina D: rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r. Standardy Med./Pediatria 2013; 10: 573–578.

54. Płudowski P., Kryśkiewicz E., Karczmarewicz E.: Zasady suplementacji i standardy oceny zaopatrzenia organizmu w witaminę D w świetle jej działania plejotropowego. Postępy Nauk Med. 2012; 3: 265–272.

55. Polska wersja kwestionariusza MNA, http://www.mna-elderly.com/forms/MNA_polish.pdf.

56. Rathod R., Kale A., Joshi S.: Novel insights into the effect of vitamin B12 and omega-3 fatty acids on brain function. J. Biomed. Sci. 2016; 23: 17.

57. Rubenstein I.Z., Harker J.O., Salva A. i wsp.: Screening for undernutrition in geriatric practice: Developing the short-form Mini Nutritional Assessment (MNA-SF). J. Gerontol. ABio. Sci. Med. Sci. 2001; 56: 366–372.

58. Sakowska A., Łopacka J., Rafalska U. i wsp.: Znaczenie mięsa w diecie osób z chorobą Parkinsona. Geriatria 2015; 9: 161–169.

59. Seidl S.E., Santiago J.A., Bilyk H., Potashkin J.A.: The emerging role of nutrition in Parkinson’s disease. Front. Aging Neurosci. 2014; 6: 36.

60. Seyed-Mohammad F., Ladan G., Motahhareh S. i wsp.: Prevalence of malnutrition in patients with Parkinson’s disease: A comparative study with healthy controls using Mini Nutritional Assessment (MNA) Questionnaire. J. Park. Dis. 2014; 3: 473–481.

61. Sheard J.M., Ash S., Silburn P.A, Kerr G.K.: Nutritional status in Parkinson’s disease patients undergoing deep brain stimulation surgery: A pilot study. J. Nutr. Health Aging 2013; 17(2): 148–151.

62. Smith P.J., Blumenthal J.A., Babyak M.A. i wsp.: Effects of the dietary approaches to stop hypertension diet, exercise, and caloric restriction on neurocognition in overweight adults with high blood pressure. Hypertension 2010; 55(6): 1331–1338.

63. Stookey J.D.: The diuretic effects of alcohol and caffeine and total body water intake misclassification. Eur. J. Epidemiol. 1999; 15(2): 181–188.

64. Tieland M., Borgonjen-Van den Berg K.J., van Loon L.J., de Groot L.C.: Dietary protein intake in community-dwelling, frail, and institutionalized elderly people: Scope for improvement. Eur. J. Nutr. 2012; 51(2): 173–179.

65. Visvanathan R., Chapman I.: Preventing sarcopaenia in older people. Maturitas 2010; 66(4): 383–388.

66. Walczak J.: Żywienie w chorobie Parkinsona. Praktyczny poradnik dla pacjentów. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona, Warszawa 2007.

67. Wieczorowska-Tobis K.: Starzenie na poziomie narządowym. W: L. Wołowicka, I. Trojanowska (red.), Anestezja geriatryczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.

68. Wieczorowska-Tobis K., Lang P.O., Schmitt K. i wsp.: Najważniejsze nowości w geriatrii (na podstawie 5. Kongresu EUGMS w Kopenhadze). Geriatria 2009; 3(1): 32–36.

69. Wichlińska-Lipka M., Nyka W.M.: Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum Med. Rodz. 2008; 2: 223–228.

70. Winter J.E., MacInnis R.J., Wattanapenpaiboon N., Nowson C.A.: BMI and all-cause mortality in older adults: A meta-analysis. Am. J. Clin. Nutr. 2014; 99(4): 875–890.

71. Wyka J.: Czynniki żywieniowe w zapobieganiu chorobie Alzheimera. Rocz. PZH 2012; 63(2): 135–140.

72. Wyskida M., Wieczorowska-Tobis K., Chudek J.: Częstość oraz czynniki sprzyjające występowaniu niedoborów witaminy D w wieku podeszłym. Postępy Hig. Med. Dośw. (online) 2017; 71: 198–204.

73. Yehuda S.: Omega-6/Omega-3 ratio and brain related functions. World Rev. Nutr. Diet. 2003; 92: 37–56.

74. Zamboni M., Mazzali G., Zoico E. i wsp.: Health consequences of obesity in the elderly: A review of four unresolved questions. Int. J. Obes. (London) 2005; 29(9): 1011–1029.

75. Ziemlański Ś.: Tłuszcze w żywieniu człowieka. Żyw. Czł. Met. 1997; 24(2): 35.