Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 64

Zarówno masa ciała kobiety przed zajściem w ciążę, jak i jej przyrost w okresie ciąży rzutuje na właściwy rozwój płodu, przebieg ciąży i stan noworodka w okresie okołoporodowym.

Kobiety ze zbyt niską masą ciała przed ciążą i jednocześnie nieprzybierające prawidłowo na wadze w czasie jej trwania zdecydowanie częściej w stosunku do ciężarnych o prawidłowej masie ciała rodzą dzieci z niską masą urodzeniową (poniżej 2500 g). Zjawisko to wzrasta, jeśli okres między kolejnymi ciążami jest krótki (brak wystarczającej odbudowy rezerw witaminowych i mineralnych) lub jeśli ciężarną jest nastolatka. Co więcej, niedowaga ciężarnej wiąże się z ryzykiem poronień bądź porodu przedwczesnego (poniżej 32. tygodnia ciąży), wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu płodu oraz częstszymi powikłaniami u noworodka: niską punktacją w skali Apgar, rozwojem zaburzeń oddychania, niewydolnością krążenia, a nawet zgonem noworodka. Dzieci matek niedożywionych przed ciążą cierpią z powodu zaburzeń rozwoju biologicznego i psychomotorycznego oraz zdecydowanie częściej rozwijają się u tych osób choroby metaboliczne w wieku dorosłym (miażdżyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2).

Z kolei występowanie u kobiety nadwagi lub otyłości w okresie przed zajściem w ciążę jak również nadmierny przyrost masy ciała w czasie jej trwania – w odniesieniu do wskaźnika masy ciała (body mass index, BMI) sprzed ciąży – stanowią czynniki ryzyka zakończenia ciąży zabiegiem cesarskiego cięcia oraz porodu przedwczesnego. Ponadto podwyższone BMI ciężarnej zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej (gestational diabetes mellitus, GDM) i w jej następstwie makrosomii u dziecka, nadciśnienia indukowanego ciążą oraz choroby zakrzepowo-zatorowej.

Zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka urodzeniowa masa ciała dziecka zwiększa ryzyko zachorowania na wiele chorób w wieku późniejszym. W przypadku niskiej masy ciała urodzeniowej są to:

● cukrzyca;

● nadciśnienie tętnicze;

● choroby sercowo-naczyniowe,

natomiast u dzieci z makrosomią (> 4000 g) –

● nadwaga i otyłość;

● insulinooporność;

● zespół metaboliczny;

● wady układowe dotyczące układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, kostnego, moczowego czy pokarmowego.

Rekomendowaną wartość przyrostu masy ciała w ciąży szacuje się na podstawie wskaźnika BMI matki przed ciążą (tab. 4.1).

Tabela 4.1. Rekomendowana wartość przyrostu masy ciała w ciąży szacowana na podstawie wskaźnika BMI matki przed ciążą

Przyrost masy ciała powinien być stopniowy i dostosowany zarówno do masy ciała ciężarnej sprzed ciąży, jak i do wieku ciąży. U kobiet z niedowagą w okresie przedkoncepcyjnym zalecany przyrost masy ciała w I trymestrze powinien wynosić 2,3 kg, natomiast w II i III trymestrze – 0,5 kg/tydzień. Ciężarne z prawidłową masą ciała w I trymestrze ciąży średnio zwiększają swoją masę ciała o 1,6 kg, a w II i III trymestrze o 0,45 kg/tydzień. Z kolei u kobiet ciężarnych z nadwagą i otyłością zalecane tempo przyrostu masy ciała kształtuje się na poziomie 1,0 kg w I trymestrze oraz 0,3 kg/tydzień w II i III trymestrze ciąży. Na całkowity przyrost masy ciała kobiety w ciąży składa się masa:

● płodu (optymalnie 3,1–3,6 kg);

● wód płodowych (0,8–1,0 kg);

● łożyska (0,65–1,0 kg);

● krwi (1,25 kg);

● płynów wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych (1,7 kg);

● tkanki tłuszczowej (3 kg)

oraz

● powiększanie się masy mięśniowej macicy (1,0 kg);

● zmiana masy gruczołów mlecznych (0,4–0,5 kg).

W przypadku ciąży bliźniaczej średni przyrost masy ciała wynosi 16–20 kg (1,8–2,7 kg w I trymestrze i 0,65 kg/tydzień w II i III trymestrze ciąży), a ciąży trojaczej: 22–23 kg (ciągły przyrost masy ciała o 0,65 kg/tydzień w całej ciąży).

Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i krajach zachodnich wskazują, że przyrost masy ciała większości ciężarnych przekracza zalecaną normę. Z kolei niedostateczny przyrost masy ciała stwierdza się u 14,2–26,5% ciężarnych Polek i częściej dotyczy to kobiet zbyt szczupłych w okresie przedkoncepcyjnym.