Читать книгу De Kleuren Van Een Optimistische Wereld - Logan J. Davisson - Страница 152

Winkelverslaving komt vaak voor als een inbeslagname. Het wordt vaak geassocieerd met bepaalde triggers. Dit kan onder andere stress en frustratie met zich meebrengen. Iedereen kent de situatie van de zogenaamde "frustratieaankopen". Problemen op kantoor of stress bij de partner, dan wordt er graag online of in het winkelcentrum een niet dwingend nodig paar schoenen of een DVD gekocht. In principe zijn dergelijke frustratieaankopen niet problematisch, ze worden beschouwd als zogenaamde compenserende acties en hebben de functie om problemen te onderdrukken en frustratie voor korte tijd uit de weg te ruimen. Een dergelijke compenserende maatregel klinkt in eerste instantie misschien niet redelijk, maar het is een normaal mechanisme van de menselijke psyche. Als iemand onmiddellijk elk probleem of elke frustratie die hij ervaart zou aanpakken, zou het resultaat zijn dat er te hoge eisen worden gesteld. Een afleiding op korte termijn door frustratieaankopen wordt daarom maatschappelijk erkend en getolereerd. Verveling en ontsnappen aan de sombere en deprimerende dagelijkse sleur kunnen mensen ook tot winkelverslaving aanzetten.

Als deze frustratieaankopen echter oncontroleerbaar worden, wordt de grens van pathologisch of pathologisch gedrag overschreden. Meestal gebeurt deze overgang vloeiend en wordt ze in het begin niet waargenomen. Een koopverslaving wordt daarom meestal voor langere tijd onopgemerkt voorbijgegaan. Het onvermogen om zichzelf te reguleren en de problemen blijvend te compenseren door te kopen, wordt als een pathologisch element gezien. Fatal is aan het begin van de koopverslaving dat de verslaafden vaak zelfs erkenning en aandacht krijgen van hun omgeving voor hun aankopen. Het milieu voelt jaloersheid en respect voor de dure aankopen en komt in eerste instantie niet op het idee dat het koopgedrag van de betrokkene niet meer aan de norm kan voldoen. Deze houding bevestigt het gedrag van de winkelende verslaafde, want hij heeft bereikt wat hij zo wanhopig zoekt: Aandacht, zorg, aandacht. Vaak worden deze emoties verward met oprechte sympathie, maar op de lange termijn zijn ze geen vervanging voor de innerlijke leegte die de getroffene kort daarna voelt. Om het ervaren gevoel te herstellen, volgt de volgende shopping frenzy.

Het probleem van het herkennen van een koopverslaving is echter niet alleen te wijten aan het feit dat het kruipend komt. De sociale reputatie van winkelverslaving is lang niet zo slecht als die van drugs- of alcoholverslaving. Er is geen sprake van stigmatisering van de winkelverslaafde en de kritische perceptie van de omgeving is lang niet zo scherp als bij andere verslavingen.

Kenmerken van koopverslaving

Het belangrijkste kenmerk van koopverslaving is de drang om iets te kopen wat niet echt nodig is. De winkelende verslaafde handelt impulsief en koopt te veel, vooral in een vergevorderd stadium van de ziekte.

Aan het begin van een shoppingtour, online of in de winkel, voelen de meeste mensen gevoelens als woede, verdriet, frustratie, eenzaamheid of angst. Vaak wordt ook het gevoel van innerlijke leegte, dat door winkelen moet worden opgevuld, beschreven.

Een typisch kenmerk van winkelverslaafden is dat de aangekochte goederen over het algemeen niet worden gebruikt en na de aankoop niet meer in aanmerking worden genomen. Het is bijvoorbeeld niet ongewoon voor winkelverslaafden om meerdere televisies of 20 paar identieke schoenen te verzamelen. Het is zelfs gebruikelijk dat de artikelen nooit worden uitgepakt of dat voedsel uit de speciale aanbieding rotten en niet worden gegeten.

Het gaat om het kopen voor de verslaafde, niet om de goederen of diensten die ze krijgen. Deze handeling wordt geassocieerd met een gevoel van sterke opwinding, spanning of opwinding. Als je koopt, voel je opluchting, geluk en tevredenheid. Na het winkelen is er een gevoel van wroeging en een schuldig geweten. Deze gevoelens komen vaak voor bij het verlaten van het warenhuis, maar een terugzending van de goederen wordt vaak categorisch uitgesloten. Als ze de goederen uit slecht geweten teruggeven, hebben ze de neiging om uit frustratie een nieuwe aankoop te doen die de waarde van de vorige aankoop overstijgt. Een gevoel van hulpeloosheid is typisch voor shopaholics in deze context. Hoewel ze de schadelijkheid van hun gedrag doorzien, kunnen ze zich er niet alleen van bevrijden.

Kenmerkend voor de gevolgen van het kopen van verslaving is het gevoel dat men geen controle meer heeft over de eigen wil en niets tegen de koopdrang in te brengen. Getroffenen voelen zich machteloos tegenover hun eigen gevoelens en hebben het gevoel de controle over hun leven en over zichzelf te verliezen.

De huidige activiteiten worden vaak onderbroken om toe te geven aan de koopdrang. Dit kan leiden tot een frustrerend argument op het werk, het werk wordt dan onderbroken en de betrokkene gaat naar een warenhuis om de frustratie te onderdrukken en weg te duwen.

Kopen wordt steeds meer het centrum van het leven en bepaalt het hele leven. Zodra u wakker wordt, staan uw gedachten in het teken van mogelijke aankopen. De shopping orgieën komen echter niet noodzakelijkerwijs dagelijks voor, maar kunnen gefaseerd verschijnen. Vooral op momenten dat winkelen sociaal normaal en weloverwogen is, zoals in de periode voor Kerstmis of in de speciale verkoop, kan de winkelende verslaafde onopvallend zijn verslaving vervolgen.

De betrokkenen hebben de neiging hun gedrag te rechtvaardigen en wijzen erop dat zij alleen speciale aanbiedingen hebben gekocht en dus geld kunnen besparen. De verwijzing naar het feit dat het geld door hemzelf wordt verdiend of dat men uiteindelijk deze aankoop heeft verdiend, is niet ongewoon. Ook de intentie om vanaf de volgende maand te sparen en rekeningen en schulden te betalen zijn typisch voor een winkelverslaving. Koopverslaafden hebben de neiging om niet alleen hun gedrag te rechtvaardigen, maar ook om leugens te vertellen over hun koopgedrag of de werkelijke prijs of het bedrag dat ze hebben uitgegeven.

Er is bijna altijd een financieel verlies, omdat mensen die verslaafd zijn aan het kopen van producten die hun financiële middelen te boven gaan. Er is een groot gevaar van cashless winkelen met gratis creditcards, aangezien de remmingsdrempel daalt. Het overzicht van het reeds bestede geld gaat snel verloren en uit onderzoek is ook gebleken dat creditcardhouders meer geld uitgeven aan aankopen dan mensen die met contant geld winkelen. Volgens studies hebben de betrokkenen de neiging om daadwerkelijk de voorkeur te geven aan betaling met een creditcard boven contant geld. Ze lijken ook een zekere afhankelijkheid van hun creditcard te ontwikkelen en willen het huis niet zonder kaart verlaten.

De winkelverslaving is verborgen, want naast de schaamte over het eigen gedrag speelt de angst voor kritiek een dominante rol. Angst voor kritiek is nauw verbonden met een laag zelfbeeld. Als de betrokkenen niet alleen wonen, verstoppen ze de producten in de kelder, geven ze weg aan vrienden of familie of verkopen ze opnieuw tegen bodemprijzen op het internet. Als het huishouden alleen wordt geleid, kan het syndroom van Messie optreden. In tegenstelling tot alcoholverslaving, die herkenbaar is aan een alcoholvlag, of drugsverslaving, die gepaard gaat met veel lichamelijke klachten, kan winkelverslaving van buitenaf relatief goed verborgen zijn. De betrokken persoon kan zijn verslaving niet van buitenaf zien en de toestand van het appartement hoeft geen indicatie te zijn van koopverslaving.

Voor buitenstaanders zijn de beschrijvingen van de getroffenen bijzonder opvallend. Het emotionele leven lijkt uitsluitend afhankelijk te zijn van materiële goederen en door hen te worden bepaald. Met name formuleringen die impliciet aangeven dat een persoon alleen goed is als hij of zij iets in het bijzonder kan kopen, zijn een duidelijke waarschuwing.

Als de getroffenen langere tijd verslaafd zijn aan winkelen, verslechtert hun zelfbeeld aanzienlijk. Depressie en suïcidale gedachten kunnen het gevolg zijn. Vanaf een bepaald moment kunnen de effecten van koopverslaving niet beperkt blijven tot de financiële sfeer alleen. De eerder aangevallen psyche wordt verder naar beneden getrokken en angsten bepalen steeds meer leven. De angst om je baan, je familie, vrienden en je positie in het leven te verliezen, is nu dominant. Vooral wanneer de druk van buitenaf, op het werk of van het gezin, toeneemt, geloven veel mensen dat het een verademing voor hun omgeving zou zijn als ze niet meer zouden leven.

Ontwenningsverschijnselen

Als het voor de betrokkene niet mogelijk is om iets te moeten kopen om toe te geven aan de dwang, treden er ontwenningsverschijnselen op. Onttrekkingsverschijnselen zijn een ander typisch symptoom en komen ook bij andere verslavingen voor. Symptomen van ontwenningsverschijnselen treden meestal op wanneer de financiële middelen uitgeput zijn of wanneer de betrokkenen niet meer in staat zijn om verder te kopen.

Het bezwaar dat er geen fysieke ontwenningsverschijnselen kunnen optreden bij een verslaving die niet afhankelijk is van een bepaalde drug of alcohol is slechts gedeeltelijk gerechtvaardigd. In het geval van winkelverslaving raakt het lichaam gewend aan de verhoogde afgifte van dopamine, het gelukshormoon, dat een kalmerend of bedwelmend effect heeft. Als deze regelmatige afgifte van dopamine nu abrupt wordt gestopt, zullen er aanzienlijke stemmingswisselingen optreden. Deze mentale ontwenningsverschijnselen zijn natuurlijk niet te vergelijken met heroïne ontwenningsverschijnselen, maar ze worden door de getroffenen op een zeer pijnlijke manier ervaren. De ontwenningsverschijnselen van winkelverslaving moeten daarom niet worden afgedaan als winkelverslaving zelf, maar het lijden van de getroffenen is duidelijk aanwezig. Het feit dat zelfmoordgedachten en wanhoopstoestanden kunnen optreden bij drastische terugtrekking van de aankoop toont de immense psychologische druk van de zorgwekkende.

Terugtrekkingsverschijnselen zijn vooral innerlijke rusteloosheid, die kan omslaan in agressiviteit. Irritatie en agressie kunnen zich voordoen wanneer het voor de getroffenen niet meer mogelijk is om hun verslaving voort te zetten. Wanhopig en gedreven door innerlijke rusteloosheid, kunnen ze de neiging hebben om andere stoornissen te ontwikkelen, zoals eetstoornissen, onder terugtrekking, of de onderliggende ziekte, zoals depressie, kan drastisch verergeren in de loop van de "aankoop terugtrekking".

Zoals reeds beschreven, hebben winkelverslaving en zijn secundaire en belangrijkste ziekten een effect op het vrijkomen van de neurotransmitter serotonine. Als er een duidelijk gebrek is aan deze zender, kan dit leiden tot een verhoogde impulsiviteit en agressiviteit, wat een verdere verklaring kan zijn voor de ontwenningsverschijnselen bij een niet-stoffenverslaving.

Slaapstoornissen en depressies kunnen ook voorkomen, en ontwenningsverschijnselen kunnen zich zelfs uiten in psychosomatische stoornissen. Psychosomatische ziekten zijn allemaal ziekten die geen fysieke maar een mentale oorzaak hebben.

Verschillen in koopgedrag

Het koopgedrag kan zeer type-afhankelijk zijn en volgt geen algemeen geldend patroon. Het is echter niet willekeurig. Een specialisatie op bepaalde producten is gebruikelijk. Ongeacht het geslacht zijn er getroffenen die alleen speciale aanbiedingen kopen, beter bekend als "koopjesjagers", of die de goederen kopen afhankelijk van hun emoties, of die in stressvolle situaties zonder onderscheid beginnen te winkelen. Een collectieve waanidee kan zich ook uiten in de vorm van koopverslaving. Het tegenovergestelde van de koopjesjagers zijn mensen die alleen luxe artikelen kopen en die tevreden zijn met het kopen van dure artikelen. Koopverslaafden, die voornamelijk luxegoederen kopen, hebben hoogstwaarschijnlijk al voor hun koopverslaving een verkwistende levensstijl gecultiveerd en definiëren zichzelf vooral door hun materiële bezittingen en streven ernaar deze aan de buitenwereld te demonstreren.

Sommige getroffenen concentreren hun koopgedrag uitsluitend op online winkelen, terwijl anderen de voorkeur geven aan winkelen met contant geld of creditcards in winkels. Welke vorm van winkelen de voorkeur heeft, is zeer individueel, evenals de motieven. Als een kinderlijk gevoel als Kerstmis en het uitpakken van cadeautjes wordt opgeroepen, lijkt het waarschijnlijker dat de persoon in kwestie zal kiezen voor online winkelen. Hij kan zelfs zijn toevlucht nemen tot de optie om de bestelling naar hem te laten sturen als een geschenk - veel postorderbedrijven bieden deze optie nu aan. Wie daarentegen de voorkeur geeft aan lokale aankopen en gebruik wil maken van uitgebreid advies, hecht veel belang aan externe perceptie door contact met de verkopers. Ongeacht het koopgedrag van de betrokkene blijft de oorzaak dezelfde. Het gevoel van eigenwaarde moet worden verbeterd door de zelfgift of de erkenning van buitenaf.

Hoewel de stand van het onderzoek naar de frequentie van koopverslaving onvoldoende is, is het tot nu toe mogelijk geweest om genderspecifiek koopgedrag waar te nemen. In principe verschilden mannen en vrouwen in hun koopgedrag. Vrouwen kopen vaak kleding, sieraden en cosmetica. De meeste mannen, aan de andere kant, hebben de neiging om ofwel prestige items zoals mobiele telefoons of auto's te kopen, of om te gaan voor entertainment producten zoals computer en console games. Dit koopgedrag kan dienovereenkomstig worden uitgesproken met een koopverslaving. Op een bepaald moment kopen de betrokken mensen veel meer dan hun financiële middelen, maar aan het begin van hun koopverslaving zijn koopacties gericht op hun sociale en financiële status. Degenen die hebben moeten leven spaarzaam zelfs voordat winkelen verslaving zal waarschijnlijk niet de neiging om meerdere auto's of dure merk horloges te kopen. Een zekere mate van persoonlijke aandacht wordt zeker gegeven, ondanks het feit dat er na de aankoop geen aandacht meer aan de goederen wordt besteed. Het zou de shoppingverslaafde immers weinig plezier doen als hij zich helemaal niet persoonlijk kon identificeren met de goederen die hij koopt.

Omdat winkelverslaving gebaseerd is op een laag gevoel van eigenwaarde, wordt aan het begin van de verslaving belang gehecht aan de externe perceptie van de producten of diensten. Getroffenen proberen een sociaal conform en ideaalbeeld van zichzelf te presenteren, waar ze in werkelijkheid helemaal niet mee corresponderen. Vaak is er echter de wens om een beeld van zichzelf te schetsen dat mensen denken dat ze nodig hebben om geliefd te worden. Daarom zijn kleding, sportartikelen of elektronische voorwerpen bijzonder geschikt om de perceptie te verbeteren. Naarmate de winkelverslaving toeneemt, gaat de waarde van deze producten niet verloren, zodat mensen niet overschakelen op andere, minder prestigieuze producten. Integendeel, het kan zelfs zo zijn dat winkelverslaafden zich richten op steeds duurdere producten of dat het aantal dingen dat ze kopen toeneemt. Zij verliezen echter steeds meer persoonlijke waarde voor de betrokkenen. De aankoop staat dan op de voorgrond, niet meer de goederen zelf. Het feit dat winkelverslaafden steeds meer en duurder worden, kan worden vergeleken met een verhoging van de dosis, vergelijkbaar met mensen met een stofafhankelijkheid. De reden hiervoor is dat de hersenen al gewend zijn geraakt aan hormoonafscheiding. Als het product duurder wordt, is de "kick" voor de getroffen persoon groter en treedt het euforische effect op. Een duidelijk symptoom van gedragsverslaving.

In het begin van de koopverslaving was de keuze van de producten en de motivatie achter het kopen van de getroffen personen zeker aanwezig met berekening van de externe perceptie en representatie. Deze gedachten en gevoelens verdwijnen echter steeds meer naar de achtergrond. De getroffene schakelt op een bepaald moment van zijn verslaving over op een soort "stuurautomaat" en vervolgt alleen zijn dwang of gaat naar de drang om te moeten winkelen.