Читать книгу Język i komunikacja. Wprowadzenie dla pedagogów - Anna Wileczek - Страница 15

Wskazane wyżej wyróżniki znaków językowych wchodzą w zakres tzw. uniwersaliów językowych, czyli cech wspólnych wszystkich (uniwersalia absolutne) lub zdecydowanej większości (uniwersalia statystyczne) języków naturalnych. Oczywiście nie wyczerpują listy sporządzonej przez Hocketta (1979: 209–230). Warto jednak przypomnieć choćby podstawowe właściwości, np. że każdy system językowy jest zbudowany z fonemów (dźwiękowość) lub że wszystkie języki mają konstrukcje służące do tworzenia zapytań. Można też mówić o metajęzykowości (samozwrotności), co oznacza odniesienie znaku do kodu, z którego czerpie on swe znaczenie; dlatego można nazwać np. dom – rzeczownikiem, biec – czasownikiem, a konstrukcję: Piotr biegł do domu – zdaniem.

W językach naturalnych da się także wyróżnić zakodowany „alfabet myśli ludzkiej” (Wierzbicka 2011: 17), swoiste „cegiełki” myślowe, będące podstawą uniwersalnych, a więc powszechnych i ogólnych, pojęć. Składają się one na naturalny metajęzyk semantyczny (ang. natural semantic metalanguage, NSM). Ujawniają się w postaci 64 pojęć mających swe wykładniki leksykalne. Są to m.in. wykładniki osób (ja, ty, kto, co, ludzie, ciało), czynności, ruchu, kontaktu (robić, dziać się, ruszać, dotykać), czynności mentalnych (rozumieć, czuć, wiedzieć), mowy (powiedzieć, mówić, słowo), przestrzeni (miejsce, gdzie, tutaj, daleko, blisko, pod, nad), czasu (kiedy, czas, teraz, przed, po, długo, krótko, przez pewien czas, chwila [w jednej chwili]), życia i śmierci (żyć, umrzeć), deskryptorów (duży, mały) itd. (Wierzbicka 2011: 18). Wszystkie omówione cechy znaków językowych są jednocześnie charakterystyczne dla modelowego systemu języka naturalnego, wypełnianego przez konkretnie istniejące języki naturalne.