Читать книгу Język i komunikacja. Wprowadzenie dla pedagogów - Anna Wileczek - Страница 19

Wcześniej czy później obserwator języka zetknie się z problemem jego różnorodności i rozproszenia. Około 7,2 mld mieszkańców Ziemi posługuje się bowiem łącznie ponad 7 tys. języków¹². Istnieje też ok. 20 tys. lingwonimów, czyli nazw odmian językowych. 96% języków świata używa zaledwie 3% ludności. Około 2200 języków występuje w Azji, podczas gdy w Europie funkcjonuje ich 285 (Krasnowolski 2018). Z kolei ok. 2400 jest zagrożonych wyginięciem. Powodem jest wymieranie społeczności posługującej się danym językiem, rzadziej uwarunkowania polityczne, gdyż zdecydowana większość języków świata nie ma odmiany pisanej, nie podlega więc utrwaleniu w piśmiennictwie.

Państwem o największej liczbie języków jest Papua-Nowa Gwinea, gdzie społeczności izolowane od siebie wykształciły ich 832. Na świecie funkcjonuje blisko 100 rodzin językowych (grup języków pokrewnych), liczących od kilku (np. 4) do ponad 1 tys. (np. 1257) języków (Etnologue 2019).

Wśród najbardziej popularnych języków na świecie, które są L1 dla swych użytkowników, znajdują się:

1 1. chiński – ok. 1281 mln,

2 2. hiszpański – ok. 437 mln (31 państw),

3 3. angielski – ok. 372 mln (101 państw),

4 4. arabski – ok. 292 mln (60 państw),

5 5. hindi – ok. 260 mln (Etnologue 2019).

Czy zatem w obliczu tak ogromnej wielojęzyczności można wyobrazić sobie, że na świecie istniał tylko jeden język, różnicujący się w trakcie rozwoju ludzkości (monogeneza)? Nadal urzekająco brzmi werset biblijny:

Mieszkańcy całej Ziemi mieli jedną mowę, czyli jednakowe słowa (Rdz 11,1)¹³.

A może języki powstawały samorzutnie i niezależnie od siebie w kształtujących się społecznościach ludzkich na podstawie uniwersalnej i „zaprogramowanej” genetycznie struktury języka (poligeneza)? Na te pytania do dziś nie ma zadowalającej odpowiedzi. Można tylko domniemywać, że ludzkie języki najprawdopodobniej wywodzą się od wspólnego praprzodka zwanego językiem nostratyckim (Derwojedowa 2012: 811). Znaczy to tyle, że język rozwinął się tylko raz i w którymś momencie historii zaczął się rozgałęziać, co dało początek rodzinom językowym, np. indoeuropejskiej, drawidyjskiej, semito-chamickiej czy też kaukaskiej. Dowód – podobieństwa we wskazanych językach np. zaimków osobowych oraz sposobie wyrażania negacji. Co ciekawe, poza znanymi rodzinami językowymi znajdują się ważne języki świata, np.: japoński i koreański. Należą więc do kategorii języków izolowanych.

Większości języków europejskich przypisuje się także jednego przodka w postaci języka praindoeuropejskiego¹⁴. Późniejsze zróżnicowanie wspólnoty praindoeuropejskiej na rodziny i grupy językowe, do których należą także współczesne, dobrze nam znane języki europejskie, obrazuje poniższy schemat (ryc. 3.1).

Rycina 3.1. Rozwój wspólnoty praindoeuropejskiej

Źródło: Łuczyński, Maćkiewicz 2002: 103.

Klasyfikacja genealogiczna (historyczna), zakładająca pokrewieństwo języków, które na pewnym etapie miały wspólny rozwój historyczny, łączy je w rodziny i grupy językowe. Oprócz klasyfikacji genetycznej stosuje się także klasyfikację geograficzną (zbieżność języków ze względu na ich sąsiedztwo, z wyróżnieniem tzw. lig i cyklów językowych oraz typologiczną (podobieństwo cech wewnątrzjęzykowych – strukturalnych).