Читать книгу Bizancjum ok. 500-1024 - Группа авторов - Страница 26

Prawa cesarstwa usystematyzował Justynian. Jego Instytucje i Digesta są dostępne w przekładzie, podobnie jak ważne dekrety, w tym Księga eparcha opublikowana pod auspicjami Leona VI oraz novellae cesarzy z X wieku, które dotyczą chłopskich właścicieli ziemskich252. Koncepcja legislacji przyświecała pracom dotyczącym regulacji administracyjnych, jak na przykład Księga eparcha, a te z kolei stanowiły podstawę szczegółowych przepisów lub traktatów administracyjnych, takich jak dwa podręczniki dla poborców podatkowych253. Regulacje rządzące życiem Kościoła wprowadzały synody poszczególnych Kościołów i patriarchatów, a także poszczególni cesarze, w przekładzie dostępne są akta soborów powszechnych254.

Zbiory reguł i regulacji wprowadzonych w średniowieczu przez bizantyjskich duchownych i specjalistów od prawa kościelnego – kanonistów – nie zostały przetłumaczone na angielski255. Jednakże regulacje dla administracji klasztornej i obrzędów liturgicznych, zwane typikami, w dużej mierze doczekały się przekładów. Łącznie z ocalałym porządkiem liturgii ustalonym dla klasztoru Theotokos Ewergetis w Konstantynopolu, z różnym stopniem szczegółowości wskazują one na plany założycieli klasztorów256. Zważywszy na szeroki przekrój osób świeckich związanych z mnichami i klasztorami w środkowym okresie cesarstwa i później257, typiki mają ogromne znaczenie historyczne. Przedstawiają one spektrum duchowych aspiracji, które Bizantyjczycy powszechnie respektowali, choć rzadko osiągali je w pełni.

Podobnie jest z żywotami świętych, przy należytym uwzględnieniu celów ich autorów, rodzajów literackich, częstego pomijania konkretnych informacji o czasie i miejscu oraz koncepcji prawdy, której nie rozumiano dosłownie czy na sposób ziemski. Żywoty były powszechnie cenione za zawarte w nich przykłady transcendentnej duchowości i nauki, a miały one ukazywać rzeczywistość wyższą niż doczesna. Należy jednak zauważyć, że niektóre z nich dostarczają szczegółowych danych na temat osób i wydarzeń, które można zweryfikować w innych źródłach, poza tym już samo życzenie hagiografa, by czegoś dowieść, może świadczyć o tym, że odnosił się do sytuacji i problemów, z którymi rzeczywiście miał do czynienia. Na przykład w Żywocie Łazarza, słupnika przebywającego przez czterdzieści lat na górze Galesjon, ówczesny autor Grzegorz Piwniczny wskazywał na przejawy wrogości członków hierarchii kościelnej, „a nawet członków jego własnej wspólnoty klasztornej”, w stosunku do Łazarza. Żywot ten zawiera też „ważne odniesienia do wydarzeń historycznych i postaci spoza klasztoru” i co najmniej wiarygodnie przedstawia mężczyzn, kobiety i zwykłe sprawy w XI-wiecznej Azji Mniejszej258.