Читать книгу Bizancjum ok. 500-1024 - Группа авторов - Страница 27

Poza propagowanymi przez hagiografię wyidealizowanymi stylami życia259, Bizantyjczycy otrzymywali wskazówki dotyczące modlitw, życia i trwania na tym świecie w postaci kazań. Niektóre kazania – napisane przez ojców Kościoła, jak Grzegorz z Nazjanzu – weszły do liturgii i odczytywano je w trakcie nabożeństw. Bizantyjczykom znane były również inne kazania z czasów starożytnych260. Nowe kazania nadal pisano i zachowywano w attyckim stylu, a przekładu doczekało się kilka przeznaczonych na specjalne okazje lub opisujących konkretne wydarzenia261. Na przekład czekają jeszcze kazania napisane i wygłaszane przez Leona VI, który jako władca podchodził do swoich obowiązków duszpasterskich z harmonijną dbałością. Jednak pełna egzegeza ich formy i treści jest już dostępna262.

Własne kazania Leon wygłaszał przed swoim dworem, czyli w scenerii, w której deklamowano lub wykonywano wiele utworów literackich bizantyjskiej elity. Kazania, oracje i poematy były stałym, dostojnym i zwykle radosnym elementem uroczystości. Część z nich pisano z okazji cyklicznych świąt religijnych. Inne uświetniały uroczystości państwowe lub niedawne wydarzenia. Oracje nie zawsze były wygłaszane na zamówienie, ich celem było przypodobanie się komuś lub – częściej w późnym okresie cesarstwa – opowiedzenie się za daną linią polityczną, albo i próba przekonania kogoś do czegoś. Zachowała się jedynie niewielka część takich prezentacji – i to niekoniecznie w takiej postaci, w jakiej wygłoszono je po raz pierwszy. Ta cząstka, którą przetłumaczono na angielski, najczęściej opiewała konkretne, niedawne wydarzenia, na przykład ponowne poświęcenie kościoła Hagia Sophia w 562 roku, wybudowanie łaźni pałacowej dla Leona VI, zawarcie traktatu z Bułgarią w 927 roku lub pogrzebową orację Manuela II Paleologa na cześć jego brata, Teodora263. Dziewięć oracji Aretasa – część z nich to mowy poobiednie, a inne stanowiły uroczyste powitanie relikwii, które przybyły do Konstantynopola – zredagowano z angielskimi streszczeniami264. Przetłumaczono też słynną mowę na cześć Nicei, wygłoszoną przed obliczem Andronika II przez młodego Teodora Metochitesa w 1290 roku, a także mowę przyszłego cesarza nicejskiego, Teodora II Laskarysa (1254–1258)265.

Jedną z funkcji oratorstwa dworskiego było przyjrzenie się aktualnemu stanowi rzeczy i nieodległej przeszłości, zaakcentowanie tego, co pozytywne, oraz wskazanie wzlotów i upadków w długiej historii cesarstwa, jak również jego przyszłości. Nieprzypadkowo niektórzy ludzie pióra, wyróżniający się zarówno jako dworscy autorzy mów, jak i mówcy, pisali także o kwestiach historycznych – zwłaszcza Michał Psellos, Eustatiusz z Salonik i Niketas Choniates. Niestety, w przeciwieństwie do napisanych przez nich historii rządów lub wydarzeń z okresu, w którym żyli266, ich oracje nie zostały jeszcze przełożone na język angielski.