Читать книгу W stronę Xenopolis - Krzysztof Czyżewski - Страница 29

Most i człowiek

Stara to prawda, że tylko przekraczając siebie, człowiek pozostaje sobą. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie wyobraźnia dialogu, która jest jak ścieżka wyprowadzająca człowieka poza horyzont własnego ja, ku spotkaniu.

Powodowani wyobraźnią dialogu zagadujemy Innego, którym może być nasz głos wewnętrzny, istota nieziemska, inna rzeczywistość, byt z drugiej przestrzeni, pamięć nieoswojona, osoba, z którą dzielimy życie, sąsiad z korzeniami w innej kulturze, współmieszkaniec inaczej myślący lub niepełnosprawny, współobywatel innej narodowości lub religii… Inny jest częścią nas i częścią wspólnoty, do której czujemy się przynależni. Inny, o którym tutaj myślimy, nie może być nieobecnym, kimś nam obojętnym. Jeśli chcemy, dajmy na to, o derwiszu z Buchary mówić jako o Innym, to tylko wówczas, gdy obejmujemy go przynależnością do tej samej wspólnoty, którą odczuwamy jako żywotną i decydującą o naszym losie. Jeśli uznalibyśmy, że jego świat jest odrębny, rządzący się swoimi prawami, bez znaczenia dla naszej egzystencji, to pozostałby on dla nas obcym i dalekim, może ciekawym i godnym szacunku, w żadnym zaś wypadku Innym. Podobnie anioł – nie jest Innym, jeżeli pozostaje dla nas bytem abstrakcyjnym, którego nie dotyka nasza realność, doświadczenie wewnętrzne czy wiara.

Jedynie wtedy, gdy Inny jest częścią nas samych i integralnym ogniwem wspólnoty, do której należymy, zagadując go, mamy szansę przekroczyć siebie.

Wyobraźnia dialogu w działaniu staje się etosem, szeregiem poczynań i umiejętności życiowych, zdobywanych dzięki kierowaniu się kodeksem wartości zgodnym z jej duchem. Ten etos scala naszą osobowość i wspólnotę, i zagaja rozmowę z Innym, zamiast dążyć do jego eliminacji i złożenia w ofierze na ołtarzu grupowej jedności. Istotna jest jego integralność, obejmująca życie duchowe i rodzinne, aktywność społeczną i polityczną. W każdej z nich stajemy przed tym samym progiem, wzniesionym przez nasze ego, interes własny, posiadanie, zasiedzenie w tym, co nam znane i zgodne z naszym mniemaniem – progiem, który powstrzymuje dążenie człowieka do bycia sobą w pełni. Wydaje się on na tyle silną przeszkodą, że wolimy budować swoją osobowość i wspólnotę, rezygnując z próby jego przekroczenia. W konsekwencji tożsamość, rozwój społeczny, rację stanu czy przestrzeń życiową opieramy na negacji Innego. Szukamy różnych sposobów wyparcia go ze swojego wnętrza i najbliższego otoczenia. Tchórzliwi w walce z własnymi ograniczeniami i lękami, chełpimy się sukcesami w zwalczaniu Innego, co jest jedynie formą ucieczki przed Nim, czytaj: nami samymi. Łatwo też dajemy się przekonać, że tak postępując, zdobywa się imię własne i służy postępowi cywilizacyjnemu.

Gdy człowiek przestaje przekraczać siebie, zamierają w nim organy i funkcje, dzięki którym zdolny jest to czynić. Jego doświadczeniem staje się wykorzenienie. Bo czymże innym jest pozbawienie człowieka drugiego brzegu i jego samotność na wyspie pośród nieprzystępnego archipelagu? Wyobraźnia dialogu to także wejrzenie w świat, w którym zapomniano tajemnicy rzemiosła budowania mostów i który trwa w nieświadomości konsekwencji takiego stanu rzeczy. Jeśli myślimy tutaj o zagajeniu Innego jako o spoiwie osobowości i wspólnoty, to niezdolność do czynienia tego musi skutkować problemami w sferze życia wewnętrznego, społecznego i politycznego. Patrząc z tej perspektywy, możemy dostrzec nić łączącą problemy, które dotychczas zwykliśmy przypisywać różnym sferom naszego życia. Trudności w zapanowaniu nad własnym ego, odcięcie od transcendencji, alienacja i samotność wolnych jednostek, kultura zniewolona wielką liczbą i pozbawiona intymnej przestrzeni autentycznego spotkania, krótkotrwałość związków partnerskich, kryzys rodziny, obojętność sąsiada, strach przez współmieszkańcem, ksenofobia współobywatela, zapotrzebowanie na kozła ofiarnego, niezdolność do budowania struktur federacyjnych, odwrót od uniwersalizmu… W każdym z tych zjawisk objawia się człowiek niezdolny do przekroczenia siebie.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki