Читать книгу Ludzkie działanie - Ludwig Von Mises - Страница 50

Podstawowym zjawiskiem społecznym jest podział pracy i związana z nim współpraca między ludźmi.

Doświadczenie uczy, że działanie oparte na współpracy przebiega sprawniej i jest wydajniejsze niż osobne działanie samowystarczalnych jednostek. Warunki naturalne, w których człowiek żyje i pracuje, sprawiają, że podział pracy zwiększa wielkość produkcji przypadającej na jednostkę wydatkowanej pracy. Do tych czynników naturalnych należą:

Po pierwsze, wrodzona nierówność ludzi pod względem ich zdolności do wykonywania różnych rodzajów pracy. Po drugie, nierównomierny rozkład możliwości produkcji na ziemi dany przez naturę. Te dwa czynniki można też uznać za jeden i ten sam i nazwać je różnorodnością przyrody, która przyczynia się do tego, że wszechświat jest nieskończenie różnorodny. Gdyby na całej ziemi fizyczne warunki produkcji były wszędzie takie same, i gdyby każdy człowiek był tak podobny do innych jak w geometrii euklidesowej koło jest podobne do wszystkich innych kół o tej samej średnicy, toby ludzie nie stosowali podziału pracy.

Jest jeszcze trzeci czynnik; istnieją mianowicie zadania, które przekraczają możliwości pojedynczego człowieka i wymagają połączenia wysiłku wielu osób. Niektóre wymagają takich nakładów pracy, którym by jeden człowiek nie podołał z braku sił. Inne można by wprawdzie wykonać w pojedynkę, ale ich realizacja zajęłaby tyle czasu, że cel byłby osiągnięty znacznie później i nie rekompensowałby wkładu pracy. W obu wypadkach jedynie połączenie wysiłków umożliwia realizację założonego celu.

Nawet gdyby istniał jedynie ten trzeci czynnik, dochodziłoby z pewnością do okresowej współpracy między ludźmi. Jednak takie przejściowe przymierza zawiązywane w celu wykonania określonych zadań przekraczających siły jednostki nie doprowadziłyby do trwałej współpracy społecznej. W początkowym okresie cywilizacji przedsięwzięcia, które wymagały takiego połączenia sił, były niezbyt liczne. Ponadto zainteresowane osoby mogły częstokroć zdecydować, że tego rodzaju zadanie jest mniej potrzebne i pilne niż wykonanie innych zadań, które wymagały zaangażowania tylko jednej osoby. Wspaniała ludzka społeczność, obejmująca wszystkich ludzi we wszystkich ich działaniach nie zrodziła się z przejściowych przymierzy. Społeczeństwo jest czymś znacznie więcej niż przemijającym sojuszem zawiązanym w konkretnym celu i wygasającym wraz z jego osiągnięciem, nawet jeśli się przyjmie, że partnerzy są gotowi odnowić go przy nadarzającej się sposobności.

Wzrost wydajności związany z podziałem pracy jest czymś oczywistym, jeśli nierówność uczestniczących w nim elementów polega na tym, że każda jednostka lub każdy skrawek ziemi jest lepszy w porównaniu z innymi jednostkami lub skrawkami ziemi przynajmniej pod jednym względem. Jeśli A jest w stanie wyprodukować w jednostce czasu 6p lub 4q, a B tylko 2p, ale 8q, to gdy obaj będą pracowali osobno, wytworzą w sumie 4p + 6q. Jeśli będą pracowali z uwzględnieniem podziału pracy i każdy z nich wyprodukuje tylko ten towar, który potrafi wytwarzać wydajniej niż jego partner, to wytworzą 6p + 8q. Co się jednak stanie, jeśli A jest wydajniejszy od B nie tylko w produkcji p, lecz także przy wytwarzaniu q? Ten problem postawił Ricardo i natychmiast go rozwiązał.