Читать книгу Ludzkie działanie - Ludwig Von Mises - Страница 60

Każde działanie w istocie polega na zamianie jednego stanu rzeczy na inny. Jeśli jednostka wykonuje jakieś działanie samodzielnie, bez współudziału innych osób, można je nazwać wymianą autystyczną. Oto przykład takiego działania: myśliwy, działa sam i zabija zwierzę na użytek własnej konsumpcji. Wymienia wypoczynek i nabój na żywność.

W społeczeństwie współpraca społeczna sprawia, że wymiana autystyczna zostaje zastąpiona wymianą międzyludzką lub społeczną. Człowiek daje coś innym, żeby coś od nich dostać. Pojawia się wzajemność. Człowiek świadczy usługi, aby w zamian otrzymać inne usługi.

Relacja wymiany jest podstawową relacją społeczną. Wymiana dóbr i usług między ludźmi wytwarza więź, która łączy jednostki ze społeczeństwem. Reguła postępowania w społeczeństwie brzmi: do, ut des108. Jeśli brak celowej wzajemności, a działaniu nie towarzyszy oczekiwanie, że inni odwzajemnią się jakimś działaniem na naszą rzecz, nie można mówić o wymianie międzyludzkiej, lecz o wymianie autystycznej. Nie ma znaczenia, czy działanie autystyczne jest korzystne, czy szkodliwe dla innych ludzi, czy też w ogóle ich nie dotyczy. Geniusz może realizować swój plan dla siebie, a nie dla dobra ogółu; mimo to zostanie uznany za dobroczyńcę ludzkości. Złodziej zabija ofiarę dla własnych korzyści. Zamordowanej ofiary w żadnym razie nie można uznać za kogoś, kto uczestniczy w tej zbrodni, lecz za obiekt zabójstwa. To, co się dokonało, było wymierzone przeciwko niej.

Wrogie napaści stanowiły powszechną praktykę wśród zwierzęcych przodków człowieka. Świadoma i celowa współpraca jest wynikiem długiego procesu ewolucyjnego. Etnologia i historia dostarczają interesujących danych na temat początków wymiany między ludźmi i jej prymitywnych form. Niektórzy uważają, że dawanie i odwzajemnianie prezentów oraz oczekiwanie określonego podarku jest pierwowzorem wymiany międzyludzkiej109. Inni sądzą, że prymitywną formą handlu był milczący barter. Wydaje się jednak, że wręczanie prezentów w nadziei, że samemu otrzyma się w zamian podarek, lub dla zaskarbienia sobie przychylności obdarowanego, gdyż jej brak mógłby mieć fatalne konsekwencje, już stanowi wymianę międzyludzką. To samo odnosi się do milczącego barteru, który różni się od innych rodzajów barteru i handlu tylko tym, że nie towarzyszy mu rozmowa.

Istotną właściwością kategorii ludzkiego działania jest to, że są one logicznie konieczne, absolutne i nie podlegają stopniowaniu. Albo jest działanie, albo go nie ma; albo dochodzi do wymiany, albo nie. Wszystko, co dotyczy działania i wymiany jako takich, jest obecne lub nie w każdej sytuacji, w zależności od tego, czy dochodzi do działania i wymiany, czy nie. Na tej samej zasadzie możliwe jest wyraźne rozgraniczenie wymiany autystycznej od międzyludzkiej. Wręczanie bezinteresownych podarunków bez oczekiwania jakiejkolwiek formy rewanżu od obdarowanego lub od osób trzecich stanowi wymianę autystyczną. Obdarowujący jest usatysfakcjonowany poprawą sytuacji obdarowanego. Obdarowany otrzymuje prezent jako dar niebios. Jeśli jednak prezenty są wręczane w celu wywarcia wpływu na postępowanie określonych osób, nie można mówić o bezinteresowności, wtedy stają się one rodzajem wymiany międzyludzkiej między dającym a osobą, na której postępowanie mają wywrzeć wpływ. Chociaż wymiana międzyludzka pojawiła się w toku długiej ewolucji, to nie można sobie wyobrazić stopniowego przejścia od wymiany autystycznej do międzyludzkiej. Nie istniały między nimi pośrednie formy wymiany. Od wymiany autystycznej do wymiany międzyludzkiej trzeba było poczynić milowy krok. Prowadził on do czegoś nowego i zasadniczo odmiennego. Pewną analogią może tu być przejście od automatycznych reakcji komórek i nerwów do świadomego i celowego zachowania, czyli działania.