Читать книгу Antykruchość Jak żyć w świecie, którego nie rozumiemy - Nassim Nicholas Taleb - Страница 25

Zauważmy, że terminy „kruchość” i „antykruchość” są używane jako pojęcia względne, a nie kategorie absolutne: obiekt z prawej strony triady jest bardziej antykruchy niż ten z lewej strony. Na przykład rzemieślnicy wykazują większą antykruchość niż małe firmy, ale gwiazda rocka będzie bardziej antykrucha niż jakikolwiek rzemieślnik. Dług zawsze lokuje was z lewej strony, bo zwiększa kruchość systemów ekonomicznych. A obiekty są antykruche do pewnego poziomu stresu. Odrobina niedbalstwa może wpłynąć korzystnie na twoje ciało, ale tylko do określonego momentu upadek z wieży Babel nie będzie mu służyć.

Złota wytrzymałość: Co więcej, wytrzymałość w środkowej kolumnie nie jest odpowiednikiem arystotelesowskiego złotego środka, tak jak na przykład szczodrość znajduje się pomiędzy rozrzutnością a skąpstwem — może nim być, ale nie musi. Antykruchość zazwyczaj jest pożądaną cechą, ale nie zawsze, ponieważ w niektórych przypadkach byłaby kosztowna, i to bardzo. Ponadto wytrzymałość trudno uznać za cechę zawsze pożądaną. Można umrzeć od bycia nieśmiertelnym, jak powiedział Nietzsche.

Wreszcie, czytelnik, który boryka się z nowym słowem, może od niego za dużo wymagać. Jeśli wyraz „antykruchość” wydaje się mało precyzyjny i ograniczony do konkretnych źródeł szkód lub zmienności, a w pewnym stopniu także źródeł ekspozycji na ryzyko, to pamiętajmy, że to samo dotyczy słowa „kruchość”. Antykruchość jest zależna od sytuacji. Bokser może być wytrzymały i krzepki fizycznie, dzięki czemu w każdym kolejnym starciu walczy coraz lepiej, ale wewnętrznie kruchy, przez co wybucha płaczem, kiedy rzuca go dziewczyna. Niewykluczone, że u waszych babć jest, albo było, na odwrót — łatwo sobie wyobrazić osobę o kruchym ciele i nieugiętym duchu. Doskonale pamiętam następującą scenę z libańskiej wojny domowej: słaba staruszka, wdowa (była ubrana na czarno), wymyśla członkom straży ochotniczej ze strony wroga za to, że w czasie potyczki wybili jej szybę w oknie. Uzbrojeni mężczyźni mierzyli do niej z broni; wystarczyłaby jedna kula, żeby ją zabić, ale wyraźnie czuli się niepewnie, przestraszeni jej wybuchem. Stanowiła przeciwieństwo boksera: krucha fizycznie o silnym charakterze.

A teraz triada.

Tabela 1. PODSTAWOWA TRIADA: TRZY TYPY EKSPOZYCJI

	KRUCHE	WYTRZYMAŁE	ANTYKRUCHE
Mitologia grecka	Miecz DamoklesaGłaz Tantala	Feniks	Hydra
Mitologia nowojorska i brooklyńska	Dr John*	Nero Tulip	Gruby TonyJewgienia Krasnowa*
Czarny Łabędź	Ekspozycja na negatywne Czarne Łabędzie		Ekspozycja na pozytywne Czarne Łabędzie
Branże	Nowy Jork: system bankowy		Dolina Krzemowa: „Doznawaj szybko porażek”, „Bądź nierozsądny”
Systemy biologiczne i ekonomiczne	Wydajność, zoptymalizowany	Redundancja	Degeneracja (redundancja funkcjonalna)
Błędy	Nienawidzi błędów	Błędy to tylko informacje	Kocha błędy (ponieważ są niewielkie)
Błędy	Nieodwracalne, ogromne (ale rzadkie) błędy, kryzysy		Generuje odwracalne, drobne błędy
Nauka/technologia	Ukierunkowane badania	Badania swobodne	Stochastyczne kombinatorstwo (antykruche kombinowanie albo bricolage)
Dychotomia zdarzenie – ekspozycja na nie	Badanie zdarzeń, pomiar ich ryzyka i statystycznych własności zdarzeń	Badanie ekspozycji na zdarzenia i statystycznych własności ekspozycji	Modyfikacja ekspozycji na zdarzenia
Nauka	Teoria	Fenomenologia	Heurystyka, sztuczki praktyczne
Ludzkie ciało	Uśmierzanie bólu, atrofia, „proces starzenia”, sarkopenia	Zdrowienie przez mitrydatyzm	Hormeza, przerost
Sposób myślenia	Nowoczesność	ŚredniowiecznaEuropa	Starożytność, basen Morza Śródziemnego
Związki międzyludzkie	Przyjaźń	Pokrewieństwo	Pociąg
Kultura starożytna (Nietzsche)	Apolińska	Dionizyjska	Harmonijne połączenie kultury apolińskiej i dionizyjskiej
Etyka	Słabi	Wspaniali	Silni
Etyka	System, w którym nie ryzykuje się własną skórą	System, w którym ryzykuje się własną skórą	System, w którym ryzykuje się własną duszą
Regulacje	Reguły	Zasady	Cnota
Systemy	Skoncentrowane źródła przypadkowości		Rozproszone źródła przypadkowości
Matematyka(funkcjonalna)	Nieliniowo-wklęsłe lub wklęsło-wypukłe	Nieliniowe lub wklęsło-wypukłe	Nieliniowo-wypukłe
Matematyka (prawdopodobieństwo)	Lewostronnie skośne (lub ujemnie skośne)	Niska zmienność	Prawostronnie skośne (lub dodatnio skośne)
Handel opcjami	Krótka zmienność, gamma, vega	Płaska zmienność	Długa zmienność, gamma, vega
Wiedza	Jawna	Ukryta	Ukryta z wypukłością
Epistemologia	Prawda — fałsz		Frajer — niefrajer
Życie i sposób myślenia	Turysta w życiu osobistym i intelektualnym		Flâneur z ogromną biblioteką osobistą
Zależność finansowa	Zatrudnienie w korporacji, klasa karmiona złudzeniami	Dentysta, dermatolog, niszowy zawód, płaca minimalna	Taksówkarz, rzemieślnik, prostytutka, p******ę pieniądze
Nauka	Klasa szkolna	Prawdziwe życie, pathemata mathemata	Prawdziwe życie i biblioteka
Systemy polityczne	Państwo narodowe, scentralizowane		Zbiór miast-państw, zdecentralizowane
System społeczny	Ideologia		Mitologia
	Postrolnicze nowoczesne osadnictwo		Plemiona nomadyczne i zbieracko-łowieckie
Wiedza	Akademia	Wprawa	Erudycja
Nauka	Teoria	Fenomenologia	Fenomenologia oparta na dowodach
Kondycja psychiczna	Stres pourazowy		Rozwój pourazowy
Proces podejmowania decyzji	Probabilistyczny proces podejmowania decyzji oparty na modelu	Proces podejmowania decyzji oparty na heurystyce	Heurystyka wypukła
Myśliciele	Platon, Arystoteles, Awerroes	Wcześni stoicy, Menodotos z Nikomedii, Popper, Burke, Wittgenstein, John Gray	Stoicy rzymscy, Nietzsche, Nietzsche może Hegel (zniesienie), Jaspers
Życie gospodarcze	Kulty domorosłych ekonomistów	Antropologowie	Religia
Życie gospodarcze (wpływ na życiegospodarcze)	Biurokraci		Przedsiębiorcy
Reputacja (zawód)	Naukowiec, korporacyjny menedżer, papież, biskup, polityk	Pracownik urzędu pocztowego, kierowca tira, konduktor	Artysta, pisarz
Reputacja (klasa)	Klasa średnia	Osoby dostające płacę minimalną	Bohema, arystokracja, bogate rody
Medycyna	Via positiva terapia addytywna (podać leki)		Via negativa terapia subtraktywna (wyłącz określone obiekty z konsumpcji, np. papierosy, węglowodany)
Filozofia/nauka	Racjonalizm	Empiryzm	Sceptyczny, subtraktywny empiryzm
	Odrębność		Holizm
Życie gospodarcze		Zarządzane przezwłaścicieli
Finanse	Krótka opcja		Długa opcja
Wiedza	Wiedza pozytywna	Wiedza negatywna	Sztuka
Stres	Stresory chroniczne		Ostre stresory, powrót do zdrowia
Proces podejmowania decyzji	Podejmowanie działania		Akty zaniechania (niewykorzystane szanse)
Literatura	Czytnik książek elektronicznych	Książka	Tradycja ustna
Biznes	Przemysł	Małe firmy	Rzemiosło
Jedzenie	Producenci żywności		Restauracje
Finanse	Dług	Kapitał własny	Kapitał wysokiego ryzyka
Finanse	Dług publiczny	Dług prywatny bez możliwości dofinansowania	Wymienialność
Ogólnie	Duże	Małe, ale wyspecjalizowane	Małe, ale niewyspecjalizowane
Ogólnie	Monomodalność		Strategia sztangi
Ryzykowanie	Markowitz	Kryterium Kelly’ego	Kryterium Kelly’ego z wykorzystaniem skończonych zakładów
System prawny	Prawo ustawowe, kodeks		Common law, sprawiedliwość
Regulacje	Kodeks		Regulacje/zasady heurystyczne
Finanse	Banki, fundusze hedgingowe zarządzane przez domorosłych ekonomistów	Niektóre fundusze hedgingowe	Niektóre fundusze hedgingowe
Biznes	Problem agencji		Zarządzanie właścicielskie
Stosunek szumu do sygnału	Wyłącznie sygnał		Rezonans stochastyczny, symulowane wyżarzanie
Modelowy błąd	Wklęsłe wobecbłędów		Wypukłe wobec błędów
Edukacja	Nadopiekuńcza matka	Życie uliczne	Sztanga: biblioteka rodzicielska, walki uliczne
Trening fizyczny	Zorganizowany sport,maszyny treningowe		Walki uliczne
Urbanistyka	Robert Moses,Le Corbusier		Jane Jacobs

* Doktor John, Nero Tulip, Gruby Tony i Jewgienia Krasnowa to postaci z książki Czarny Łabędź.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

1 Poza kasynami i ściśle określonymi przestrzeniami, zazwyczaj w przypadku sytuacji i konstrukcji stworzonych przez człowieka.

2 Hayek nie przekładał swojej koncepcji organicznego kształtowania się cen na dziedzinę ryzyka i kruchości. Jego zdaniem to biurokraci byli nieskuteczni, a nie wyznawcy kruchości. Ta dyskusja rozpoczyna się od kruchości i antykruchości, i prowadzi nas bocznymi drogami do koncepcji organicznego kształtowania się cen.

3 Techniczne terminy, których używałem w znaczeniu „nienawidzi zmienności”, to „krótka vega” albo „krótka gamma” dla obiektów, którym zaszkodziłby wzrost zmienności; natomiast „długa vega” albo „długa gamma” to określenia obiektów, które skorzystałyby na wzroście zmienności. Co istotne, nigdy nie wierzyłem, że potrafimy przewidywać zmienność, ponieważ skupiałem się wyłącznie na tym, jak reagują na nią obiekty.

4 Książka Nassima Nicholasa Taleba z 2001 roku, wydana po polsku w 2006 roku przez Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, a w 2014 roku wznowiona przez Kurhaus Publishing — przyp. red.

5 Najsłynniejsze dzieło Taleba, wydane po polsku w 2014 roku przez Kurhaus Publishing, a w 2020 roku wznowione przez Zysk i S-ka Wydawnictwo — przyp. red.

6 Powtarzam jeszcze raz: nie, to nie to samo co odporność. Już się przyzwyczaiłem, że po wykładach słyszę pytanie: „No dobrze, a na czym polega różnica między odpornością a antykruchością?”, albo jeszcze mniej inteligentne, za to bardziej irytujące: „Czyli antykruche to znaczy odporne, nie?”. Moja odpowiedź zwykle wywołuje okrzyk „Aha!”, któremu towarzyszy spojrzenie w rodzaju „Dlaczego nie powiedziałeś tego wcześniej?” (oczywiście, że mówiłem to wcześniej). Nawet pierwszy recenzent mojego artykułu naukowego o definicji i wykrywaniu antykruchości w ogóle nie zrozumiał, o co mi chodziło, i zrównał antykruchość z wytrzymałością — a to właśnie on ślęczał nad moimi definicjami. Dlatego warto jeszcze raz wyjaśnić, co następuje. Odpowiedź jest banalna (zmienność i chaos nie wpływają pozytywnie ani negatywnie na odporność lub wytrzymałość, natomiast przynoszą korzyści antykruchości), ale trzeba włożyć trochę wysiłku, żeby ją zrozumieć. Wiele rzeczy, które ludzie nazywają odpornymi lub wytrzymałymi, jest po prostu odpornych lub wytrzymałych; pozostałe cechuje antykruchość.

7 Flâneur, flânerie (z fr. spacerowicz, spacerowanie) — termin spopularyzowany w XIX wieku, oznaczający kontemplowanie miejskiego życia oraz wielogodzinne spacerowanie po mieście.