Читать книгу Antykruchość Jak żyć w świecie, którego nie rozumiemy - Nassim Nicholas Taleb - Страница 28

Jesteś na poczcie, żeby wysłać prezent, paczkę wypełnioną kieliszkami szampana, do kuzyna w środkowej Syberii. Ponieważ zawartość paczki może zostać uszkodzona w czasie transportu, nalepiasz na pudełku naklejkę z (czerwonym) ostrzeżeniem „ostrożnie”, „kruche”, „uwaga”. A teraz wyobraźmy sobie dokładne przeciwieństwo tej sytuacji. Co będzie odwrotnością kruchości?

Prawie wszyscy odpowiadają, że przeciwieństwo kruchości to: wytrzymałość, odporność, trwałość lub coś w tym rodzaju. Ale wytrzymałość, odporność (i spółka) znaczy, że danego przedmiotu nie można uszkodzić ani ulepszyć, więc nie trzeba opatrywać go żadnym ostrzeżeniem — czy widzieliście kiedykolwiek paczkę z napisem „wytrzymałe” grubymi zielonymi literami? Logicznie rzecz biorąc, dokładnym przeciwieństwem kruchej paczki byłaby przesyłka, na której ktoś napisał: „z paczką należy obchodzić się nieostrożnie”. Jej zawartość byłaby nietłukąca, ale to nie wszystko — wstrząsy i rozmaite uszkodzenia miałyby na nią korzystny wpływ. Krucha paczka w najlepszym razie nie zostanie uszkodzona, a wytrzymała — w najlepszym i najgorszym razie nie zostanie uszkodzona. Zatem przesyłka, która jest przeciwieństwem kruchej paczki, w najgorszym razie nie zostanie uszkodzona.

Taką przesyłkę nazwaliśmy antykruchą; neologizm był konieczny, ponieważ Oxford English Dictionary nie podaje prostego, niezłożonego rzeczownika na określenie przeciwieństwa kruchości. Idea antykruchości nie jest bowiem częścią naszej świadomości — ale, na szczęście, jest częścią naszych historycznych zachowań i naszego systemu biologicznego, a także wszechobecną własnością każdego systemu, który przetrwał do dziś.

Rys. 1. Paczka, na której nadawca napisał: „Obchodzić się nieostrożnie”. Potrzebuje stresorów i chaosu. Zdjęcie: Giotto Enterprise i George Nasr.

Żeby się przekonać, jak obce jest to pojęcie ludzkiemu umysłowi, powtórzcie ten eksperyment i kiedy będziecie uczestniczyć w jakimś spotkaniu, pikniku lub wiecu poprzedzającym wybuch zamieszek, zapytajcie o antonim kruchości (precyzując niestrudzenie, że chodzi wam o dokładną odwrotność, a więc zjawisko o przeciwnych własnościach i skutkach). Prawdopodobnie oprócz słowa „wytrzymałość” usłyszycie takie propozycje, jak: nietłukący, trwały, o solidnej konstrukcji, silny, odporny i -odporny (na przykład wodoodporny), niejakiś (na przykład nierdzewny) — chyba że pytani słyszeli o tej książce. To błąd, który popełniają nie tylko jednostki, lecz także całe dziedziny wiedzy; znalazłem go w każdym słowniku synonimów i antonimów.

Można na to spojrzeć z innej strony: przeciwieństwem ładunku dodatniego jest ładunek ujemny, a nie neutralny, dlatego przeciwieństwem dodatniej kruchości powinna być kruchość ujemna (stąd moje określenie „antykruchość”), nie neutralna — a tym jest wytrzymałość, siła i niezniszczalność. W zasadzie, kiedy zapiszemy tę zależność w języku matematycznym, antykruchość okaże się kruchością ze znakiem ujemnym1.

Ignorancja w tym zakresie wydaje się powszechna. Nie istnieje określenie antykruchości w głównych znanych dziś językach, współczesnych i starożytnych, w języku potocznym i w slangu. Nawet język rosyjski (w wersji radzieckiej) i literacki język brooklyński nie mają odrębnej nazwy na antykruchość i utożsamiają ją z wytrzymałością2.

Nie mamy nazwy na połowę życia — i to tę ciekawszą.