Читать книгу Stukkies van die hemel op aarde - Dirkie Smit - Страница 37

Wanneer nuusberigte vertel van kindermisdaad behoort enige samelewing te skrik. Wanneer ons hoor van geweld in skole, van verkragting deur jeugdiges, wanneer kinders met messe en wapens die strate regeer, wanneer die gesigte van gesoekte misdadigers op die TV-skerm soos opgeskote kinders lyk, flikker alle gevaartekens rooi.

Want dan word menswaardige saamleef in die jare wat voorlê diepgaande bedreig.

Dalk onthou iemand nog daardie grusame inkyk in ons soort wêreld toe, in 1994 in Chicago, twee seuns van tien en elf die vyfjarige Eric Morris van die 14de verdieping van ’n gebou afgegooi het omdat hy nie vir hulle wou lekkers steel nie. Sy agtjarige boetie Derrick het vergeefs probeer keer. Albei dié klein misdadigers het in daardie stadium van hulle jong lewe reeds lang kriminele rekords gehad. En albei se pa’s was op dié tydstip self in die tronk.

Die openbare reaksie was een van skok en verslaentheid. Dis na volwassenes, het president Clinton destyds roerend gesê, dat kinders opkyk vir voorbeeld en leiding, en wat sien hulle?

Dié reaksie is begryplik. Baie van ons, ja, dalk die meeste, dink só: dat moraliteit aangeleer word deur op te kyk na ander en hulle voorbeeld te volg. Daarom is rolmodelle so belangrik.

Moraliteit kom deur sosialisering, sê geleerdes, deurdat individue die waardes en norme van hulle groep en tradisie by ander raaksien en self aanleer, internaliseer, hulle eie maak. Daarom moet ons kan opkyk en sien: Só maak mense, en so maak mense nié. Moraliteit leef van goeie geselskap.

En sekerlik is dit waar. Maar net gedeeltelik.

Dinge is ingewikkelder as wat ons mag dink.

Want wie is dié volwassenes na wie opgesien moet word? Waar en wanneer kyk ons so op na hulle? Is ons eie waardes en norme presies gevorm deur volwassenes êrens langs ons lewenspad?

Dalk van ons ouers? Nee, sekerlik nie. Van ouers en familielede kry ons uiteenlopende morele seine. Hulle doen weerspreek dikwels hulle sê. Hoe hulle van ander mense praat, of met mekaar, verloën dalk die waardes wat hulle aan ons voorhou. Trouens, die gesinswaardes wat ouers koester, die politieke waardes waaroor hulle graag praat, die godsdienstige waardes wat hulle oënskynlik bely, lê soms wêrelde uiteen, en dalk ook nog ver verwyder van die ekonomiese waardes wat hulle boonop self najaag, en wat hulle wil hê hulle kinders moet ook najaag. Nee, soms is al wat kinders sien as hulle opkyk dit wat hulle nié wil wees nie.

Daarby speel talle ánder mense ook sleutelrolle in ons eie lewensverhale. Daar is significant others wat óók vir ons tel, wat saak maak, wat ons beïnvloed. Dink aan vriende, tydgenote en die geweldige groepsdruk van ons tyd. Dink aan openbare figure en helde, musiek- en rolprentsterre, kunstenaars, suksesvolle sport- en sakelui, dié wat swierige klere, motors en besittings kan bekostig, ja, dié wat allerlei soorte wapens dra en ongestraf die buurt regeer.

Nee, ons kyk nie net op nie, maar ook óm ons – én boonop kyk ons televisie en video’s. Ons sien ’n veelvoud van so-maak-mens-verhale rondom ons. En daarom is dit ongelukkig nie net vir opkyk nie.

Alhoewel dit uiteraard sou help as ons vérder wou opkyk, en hoër, en langer in régte Goeie Geselskap sou vertoef. Maar dis weer ’n ander storie.