Читать книгу Transmisja kultury w rodzinie i w szkole - Joanna Bielecka-Prus - Страница 26

W pracach z lat 1959–1962 Bernstein zajął się opracowaniem leksykalnych i strukturalnych cech języka publicznego i formalnego (tab. 1.1). Podział ten nie jest klasyfikacją dychotomiczną, język publiczny i formalny należy raczej traktować jako dwa typy idealne: w rzeczywistości mowa (a także jej pisemny odpowiednik) może, ale nie musi, spełniać wszystkie z wymienionych kryteriów, zbliżając się do jednego z wyróżnionych typów.

Wymienione cechy języka wskazują, że Bernstein badał go przede wszystkim pod kątem jego leksyki i składni. Nie ograniczał się jedynie do ich opisu, ale dążył do ukazania funkcji, jakie pełnią te dwa typy języka w procesie komunikacji. Należy dodać, że więcej uwagi poświęcił językowi publicznemu, co można wytłumaczyć tym, że chociaż wszyscy posługujemy się tym językiem w pewnych sytuacjach społecznych, jest on dla pewnych grup społecznych podstawowym środkiem komunikacji.

Dalsze analizy pokażą, że ma to istotne znaczenie dla transmisji kultury w instytucjach socjalizacyjnych.

Tabela 1.1

Charakterystyka języka publicznego i formalnego

Język publiczny	Język formalny
Krótkie, często niedokończone zdania	Pełne, dokończone zdania
Uboga budowa syntaktyczna wypowiedzi	Złożona struktura syntaktyczna zdań
Użycie typowych, mało zróżnicowanych spójników typu: „lub, i, wtedy”	Użycie zróżnicowanych spójników i zdań podrzędnych
Częste przekazywanie znaczeń drogą pozawerbalną (ton, barwa, tempo, rytm, akcent oraz gesty, mimika, postawa ciała)	Przekazywanie znaczeń drogą werbalną (słowo pełni podstawową rolę nośnika znaczeń, a komunikaty niewerbalne, choć występują, to odgrywają drugorzędną rolę)
Uboga struktura grupy rzeczownikowej i czasownikowej, sztywne i ograniczone użycie przymiotników i przysłówków	Staranny dobór przymiotników i przysłówków
Rzadkie użycie przyimków służących do wyrażenia związków logicznych, czasowych i przestrzennych	Częste użycie przyimków służących do wyrażenia związków logicznych, czasowych i przestrzennych
Rzadkie użycie form bezosobowych czasownika (Bernstein ma tu na myśli wyrażenia „one” i „it”, które są charakterystyczne dla formalnej odmiany języka angielskiego)	Częste występowanie form bezosobowych
Pytania pozorne i tzw. question tags (odpowiednik polskiego: „nieprawdaż?”, „nie?”, „zgoda?” stawiane na końcu zdania)	Konstruowanie wypowiedzi w sposób jawnie przekazujący indywidualny punkt widzenia nadawcy (np. przez częste użycie pierwszej osoby: „myślę, że…”, „uważam, że…”)
Sądy kategoryczne, rozkazy, np. „Dzisiaj nie wychodzisz!”	Rozdzielenie funkcji emocjonalnej od referencyjnej
Użycie wyrażeń idiomatycznych, charakterystycznych dla danej grupy społecznej	Umiejętność wykorzystywania ogólnie dostępnego zasobu słownictwa przez komunikującego
Niska indywidualizacja języka: komunikujący ma ograniczone możliwości werbalizacji własnego punktu widzenia, wyrażenia w sposób złożony motywów i intencji	Wysoka indywidualizacja języka: komunikujący ma duże możliwości werbalizacji własnego punktu widzenia, wyrażenia w sposób złożony motywów i intencji
Niski stopień ogólności	Wysoki stopień ogólności (użycie języka umożliwia werbalizację złożonych struktur pojęciowych)
Język ukrytego znaczenia: sens wypowiedzi nie jest wyrażony w sposób bezpośredni	Jawny, opracowany werbalnie sposób przekazywania znaczenia

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bernstein, 1971; Marody, 1987.

Charakterystyka języka publicznego i formalnego nie jest w żaden sposób wartościująca. Według Bernsteina (1971, s. 54) język publiczny „ma własną estetykę, prostotę i bezpośredniość ekspresji, siłę, dosadność i metaforykę charakterystyczną dla sposobu mówienia mężczyzn”. Język ten, podobnie jak język publiczny, spełnia istotną funkcję.