Читать книгу Transmisja kultury w rodzinie i w szkole - Joanna Bielecka-Prus - Страница 30

Bernstein, mimo krytycznego stosunku do głównych założeń językoznawstwa strukturalnego, przejął od Chomskiego pewne idee, które pozwalały mu znaleźć wyjście z krytykowanych przez lingwistów koncepcji języka publicznego i formalnego. Wprowadził dwa istotne pojęcia (Bernstein, 1971):

1 Kod lingwistyczny: stanowiący strukturę głęboką mowy zbiór zasad regulujących odbiór i konstruowanie komunikatu według pewnego wzoru, łączenie elementów z zasobu językowego i pozawerbalnego w całość oraz organizowanie wypowiedzi na poziomie aktu mowy.

2 Wariant mowy: obserwowalny rezultat procesu selekcji znaczeń, reprezentujący strukturę powierzchniową, generowany przez ukrytą regułę.

Kod lingwistyczny to zasada regulująca proces selekcji, łączenia i organizacji znaczeń użytych w akcie mowy.

Wariant mowy: werbalna realizacja kodu leżącego w „głębokiej strukturze”.

Nie należy jednak sądzić, że Bernstein w swoim podejściu do języka był strukturalistą. Struktura głęboka w teorii Bernsteina nie jest rezultatem genetycznie przekazanych właściwości ludzkiego umysłu, tak jak w przypadku teorii Chomskiego, ale jest przyswajana w procesie interakcji w instytucjach socjalizacyjnych. Mimo zmiany terminologii i sposobów charakterystyki kodów, Bernstein (1971) zakładał, podobnie jak w przypadku języka publicznego i formalnego, że to stosunki między komunikującymi regulują wybór środków językowych na poziomie leksykalnym i strukturalnym. Co więcej, reguły konstruowania wypowiedzi są wytworem działania ludzkiego i mogą być przez działania ludzkie zmieniane. Trudno tu zatem mówić o determinizmie na wzór determinizmu biologicznego.