Читать книгу Transmisja kultury w rodzinie i w szkole - Joanna Bielecka-Prus - Страница 31

Proces tworzenia wypowiedzi obejmuje kilka etapów. Przedstawiono je na ryc. 1.3.

Rycina 1.3

Proces komunikowania wypowiedzi

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bernstein, 1980.

Przebieg każdego etapu tego procesu regulują kody. Nie ujawniają się one bezpośrednio w wypowiedziach jednostek, to znaczy, że jednostka nie mówi kodami, tak jak kierowca samochodu „nie jeździ” przepisami ruchu drogowego czy komunikujący się ludzie nie mówią gramatyką. Kody lingwistyczne można opisać jedynie przez badanie ich językowych realizacji. Michael Halliday (1995) zauważył, że kody i mowa mają się do siebie tak, jak klimat i pogoda. Opisanie cech mowy, które umożliwiłyby identyfikację typu kodu, stało się podstawowym problemem badawczym. Śledząc rozwój teorii, można zauważyć, że Bernstein (1971) opracował kilka propozycji kryteriów pozwalających określić, czy dana wypowiedź jest realizacją kodu ograniczonego, czy rozwiniętego. Kryteriami tymi były:

1 Stopień przewidywalności (redundancji) wypowiedzi:pod względem leksykalnym: słuchacz jest w stanie przewidzieć z bardzo dużą pewnością, jakie będą dalsze słowa wypowiedzi nadawcy. Redundancja ta jest charakterystyczna dla wypowiedzi zrytualizowanych (przywitania, podziękowania, rytuały religijne itp.),pod względem syntaktycznym: wypowiedź o prostej budowie strukturalnej i leksykalnej.

2 Wskaźniki egocentryczne (podkreślają indywidualny punkt widzenia, np.: „sądzę, że…”, „myślę, że…”) i socjocentryczne (podkreślają więź z grupą i podobieństwo do innych członków grupy, np.: „prawda?”, „no nie?”).

Na podstawie wymienionych kryteriów można dokonać klasyfikacji kodów (tab. 1.2):

Tabela 1.2

Kryteria identyfikacji kodów lingwistycznych

Kod ograniczony	Kod rozwinięty
Niewielka liczba pauz, szybka wypowiedź, mało czasu przeznaczonego na planowanie werbalne, wysoka redundancja	Duża liczba pauz, „milczenie redakcyjne”, staranny dobór językowych środków wyrazu, niska redundancja
Wskaźniki socjocentryczne	Wskaźniki egocentryczne

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bernstein, 1980; Nęcki, 1996.