Читать книгу Badania jako podstawa projektowania user experience - Iga Mościchowska - Страница 28

Na czas trwania wywiadów indywidualnych wpływa przede wszystkim liczba respondentów i ich dostępność (ile czasu trzeba poświęcić na dotarcie do badanych?). Wywiady ustrukturyzowane są szybsze w analizie i mniej pracochłonne niż swobodne, jednak zwykle prowadzi się je z większą liczbą respondentów. Wywiady mogą być prowadzone symultanicznie przez kilku badaczy w różnych miejscach, co znacznie przyspiesza proces badawczy. Czas trwania badań może się wahać od 1,5 tygodnia nawet do 5 tygodni.

Na co zwrócić uwagę przy rekrutacji

Wywiady indywidualne silnie skupiają się na jednostce, dlatego podstawowy jest dobór zróżnicowanej pod względem cech próby badawczej, tak aby uzyskać jak najszersze spektrum możliwych doświadczeń i opinii. Z tego powodu do wywiadów swobodnych bardzo często stosuje się dobór celowy respondentów. Wielkość próby zależy od problemów badawczych i grupy badanych.

Kiedy wywiady są przeprowadzane ze specjalistyczną grupą, np. przedsiębiorcami średnich firm, a wywiad jest mocno eksploracyjny, dziesięcioosobowa próba będzie wystarczająca. Jednak gdy trzeba poznać zwyczaje związane z oglądaniem telewizji ludzi w różnym wieku i z różnych środowisk, lepsza będzie próba co najmniej 50 osób, zróżnicowanych demograficznie.

O co pytać w wywiadach indywidualnych

Naczelną zasadą wywiadów indywidualnych jest stosowanie pytań otwartych, które zachęcają do dłuższych, pogłębionych odpowiedzi niż pytania zamknięte, na które da się odpowiedzieć szybko „tak” lub „nie”. To odpowiedzi na pytania otwarte (zaczynające się od słów: jak, kiedy, w jaki sposób, gdzie, co i ile) są źródłem najciekawszych wniosków z badań.

Tworzenie scenariusza wywiadu zaczyna się od dogłębnej analizy problemów badawczych. Warto wypisać sobie jak najwięcej pytań otwartych, które mogą być źródłem pożądanych informacji, a następnie drogą eliminacji wybrać te najlepsze – to jest najbardziej naturalne dla rozmowy, najprostsze, ale i zróżnicowane.

PRZYKŁAD: DOBÓR PRÓBY

Twórcy „Zdrowoteczki” za główną grupę odbiorców uznali młodych rodziców i to na nich chcieliby skupić badanie. Ponadto przyjęli założenie, że ich odbiorcy to przede wszystkim użytkownicy nowych technologii, posiadający smartfon i/lub tablet. Część ich potencjalnych użytkowników korzysta z prywatnej służby zdrowia, a część nie. Chcieliby także porównać doświadczenia rodziców jedynaków z rodzicami kilkorga dzieci. Ponadto interesują ich wyzwania w opiece nad dzieckiem przewlekle chorym.

Zdecydowano się zrekrutować grupę w sumie 20 osób, o zróżnicowanym wieku i płci, w tym:

■ 10 osób korzystających z prywatnej służby zdrowia, a 10 – tylko z publicznej,

■ 10 rodziców jedynaków, 10 rodziców co najmniej dwójki dzieci,

■ 5 rodziców opiekujących się dziećmi przewlekle chorymi.

Pytania zamknięte mogą być szczególnie potrzebne do filtrowania, czyli szybkiej weryfikacji, które pytania uszczegóławiające należy zadać w dalszej kolejności. Pytania z jednej strony powinny umożliwiać odkrycie potrzebnych informacji, ale z drugiej strony powinny zachęcać respondenta do rozmowy, budując nić porozumienia z badaczem. Czasem warto zadać jedno pytanie więcej, które nie dostarczy nam żadnej konkretnej wiedzy, ale pozytywnie nastroi rozmówcę, dzięki czemu będzie można poruszyć także trudniejsze lub bardziej osobiste zagadnienia.

PRZYKŁAD: PYTANIE FILTRUJĄCE

Czy byłaś kiedykolwiek z dzieckiem na prywatnej wizycie u lekarza rodzinnego?

(jeśli nie: przejdź do pytania 7)

jeśli tak: Czym taka wizyta różni się od wizyty w publicznej placówce finansowanej przez NFZ?

Tabela 3.1. Typy pytań wraz z przykładami – na podstawie artykułu Ewy Sobuli30

Jak nie zepsuć wywiadu

Dobrze sformułowane pytania to nie wszystko. Rola badacza w wywiadach indywidualnych jest najważniejsza, to od niego zależy, czy rozmówca się otworzy i podzieli się nawet wstydliwymi doświadczeniami, czy też zamknie się w sobie. Badacz jest jedyną osobą przeprowadzającą spotkanie, więc nie może liczyć na wsparcie asystenta czy obserwatora. O czym więc powinien pamiętać?

1. Przed wywiadem należy wypełnić metryczkę – czas, data i miejsce oraz osoba, z którą przeprowadzany jest wywiad, wraz z dodatkowymi informacjami o kontekście, które mogą mieć znaczenie przy analizie.

2. Wywiad przeprowadzany powinien być w odosobnieniu – komfortowe warunki są gwarancją udanego wywiadu, lepiej sprawdzi się nawet ławka w wyludnionym parku niż biurko w przestrzeni wspólnej obleganego biura.

3. Respondent powinien dowiedzieć się o celach i zasadach rozmowy – do czego potrzebna jest wiedza z badania, dlaczego potrzebne jest nagrywanie i komu będzie udostępniane – to podstawowe informacje niezbędne do dalszej swobodnej rozmowy.

4. Wywiad należy rejestrować dyktafonem – albo nawet dwoma, jak boleśnie uczy doświadczenie.

5. Treść i założenia pytań powinny być znane badaczowi na pamięć, dzięki czemu swobodnie może zmieniać kolejność pytań, jeśli rozmowa w naturalny sposób skieruje się na inne tory.

6. Scenariusz z pytaniami jest wsparciem badacza – służy jako szybka ściąga, aby przypomnieć sobie, jakie zagadnienia jeszcze należy poruszyć. Badacz nie powinien czytać pytań z kartki, gdyż zmniejsza to naturalność sytuacji i pogarsza kontakt z rozmówcą.

DOBRA PRAKTYKA

Na kartce ze spisanymi pytaniami do respondenta wyróżnij samodzielnie (np. flamastrem fluorescencyjnym) słowa klucze, które pozwolą ci szybko przypomnieć sobie treść pytania już po krótkim zerknięciu na nie wzrokiem.

7. Badacz powinien zawsze zachować się neutralnie i grzecznie – niezależnie od wypowiedzi rozmówcy, jego wyglądu czy poglądów, badacz nigdy nie ocenia respondenta. Dobrze też, gdy podkreśla wdzięczność za udział w badaniu, aby rozmówca czuł, że nie marnuje czasu i jego pomoc jest bardzo potrzebna.

8. Podstawową bronią badacza jest aktywne słuchanie – dopytywanie, potakiwanie czy inne niewerbalne objawy uważnego słuchania budują dobry kontakt i zachęcają rozmówcę do dzielenia się informacjami.

9. Czasem lepsza od zadania pytania jest cisza – jeśli respondent nie może znaleźć słów lub się zaciął, lepiej jest poczekać te magiczne pięć sekund, niż od razu przychodzić z pomocą i zadawać dodatkowe pytanie. Ta chwila ciszy to czas potrzebny na zebranie myśli, a czekanie zwykle zostaje wynagrodzone.

10. Warto parafrazować i przyznawać się do niezrozumienia – jeśli badacz ma wątpliwości, czy nadążył za respondentem, nie ma nic złego w przyznaniu się do tego, albo wprost, albo poprzez sparafrazowanie wypowiedzi. Dzięki temu respondent może bardziej szczegółowo opowiedzieć o danym zagadnieniu.

11. Po zakończeniu wywiadu badacz szybko spisuje podsumowanie – zawiera w nim szereg dodatkowych obserwacji na temat respondenta i otoczenia, które mogły mieć wpływ na rozmowę – nietypowe reakcje niewerbalne badanego, jego wygląd wskazujący na zarwaną noc czy też przeszkadzający w rozmowie kot.

12. Zaraz po wywiadzie należy także sprawdzić nagranie – jeśli z jakichś powodów nie udało się nagrać rozmowy (wyczerpała się bateria, zabrakło pamięci lub omsknął się palec i nie włączył nagrywania), badacz powinien niezwłocznie spisać wszystko to, co udało mu się zapamiętać z rozmowy.